Tại sao lại vay mượn tùy tiện trong khi lý thuyết kinh doanh vẫn có cụm từ tương đương: “thực hành” hay “thực chứng”?
Góc nhìn về nghệ thuật quản trị: “Doanh nhân ươm mầm, con buôn thực dụng”
Cá nhân tôi và không ít các chuyên gia nghiên cứu khoa học quản trị, chuyên gia giáo dục cảm thấy rất khó chịu với cụm từ “thực chiến” được áp dụng trong môi trường kinh doanh. Quản trị doanh nghiệp và quản trị kinh doanh được xem là các bộ môn nghệ thuật gắn liền với tinh hoa truyền thống dân tộc từ văn hóa, lối sống và phong cách… Không đơn thuần ở góc độ “thắng – thua” trong các bộ môn thể thao đối kháng.
Nhiều năm hoạt động trong lĩnh vực tư vấn quản trị và tái cấu trúc doanh nghiệp. Tôi rất thường xuyên được nghe các doanh chủ ca thán: “Tôi cần nhân sự thực chiến!”… Hiểu một cách dân dã, họ cần một người giỏi thực hành. Nếu sử dụng cụm từ “thực chiến” có nghĩa là đã từng làm việc gì đó nhiều lần, trong nhiều năm… Nhưng, đúng hay không? Thành công hay không thì không được đề cập đến. Hiểu cách khác, nhân sự thực chiến là nhân sự chỉ biết làm và làm... như Robot lập trình sẵn.
Nhưng, trong kinh doanh và quản trị kinh doanh vẫn có cụm từ ý nghĩa hơn, trong sáng hơn: Thực chứng và thực hành.
Thực chứng: Tức là, làm một việc gì đó đã được chứng thực và có những thành công được công nhận.
Thực hành: Là nhân sự thực hành tốt những lý thuyết đã được học trên giảng đường.
Trên thực tế, tại hầu hết doanh nghiệp khi các doanh chủ lạm dụng cụm từ “thực chiến” được vay mượn trong các môn thể thao đối kháng có thể hiểu là làm “bất chấp” theo chỉ đạo doanh chủ, không cần giỏi lý thuyết hay tư duy sáng tạo. Khác xa với thuật ngữ “thực hành” được “lý thuyết” làm kim chỉ nam dẫn lối.
Đôi khi rất chạnh lòng khi nghe câu: “Các anh chỉ giỏi lý thuyết suông, tôi cần thực chiến” từ các doanh chủ hiện nay. Như chúng ta đã biết, nhân tố để thành công không thể thiếu “lý thuyết” và “thực hành”. Hai nhân tố này luôn song hành và bổ trợ cho nhau, không thể tách rời nhau. “Lý thuyết” không khác xa “thực hành” như họ đã nhận định. Sự khác biệt chỉ được thể hiện trong tư duy thực hành đúng: Đúng nơi, đúng thời và đúng người.
Nếu ai đó xem nhẹ một trong hai nhân tố nêu trên có nghĩa là nhân tố bị xem nhẹ đó là phần mà họ đã và đang rất yếu kém nên buộc phải đánh tráo khái niệm, che giấu khuyết điểm của mình. Đó cũng là tư duy khác biệt giữa “con buôn và doanh nhân”. Doanh nhân giỏi ươm mầm, phát triển nhân sự trong khi con buôn chỉ biết thực dụng, sử dụng con người mà không cần phát triển…
Giàu quá lâu, không dễ thay đổi…
Sự bùng nổ của cuộc cách mạng công nghệ 4.0 có sức ảnh hưởng cực kỳ mạnh mẽ và toàn diện, nó lan rộng ở góc độ toàn cầu. Hơn bao giờ hết, hiện nay chúng ta đã rất dễ dàng kết nối và học hỏi tư duy kinh doanh, lý thuyết quản trị doanh nghiệp và nghệ thuật lãnh đạo từ các bậc thầy về kinh tế và kinh doanh trên toàn thế giới. Đó là điều mà thế hệ ông cha ta trước đây chưa từng được trải nghiệm.
Thực vậy, kinh tế tư nhân tại Việt Nam chỉ mới phát triển hơn ba thập kỷ qua khi mà Đảng và Nhà nước ta thực hiện“bước ngoặc lịch sử” vào năm 1986 chuyển đổi nền kinh tế bao cấp sang nền kinh tế thị trường. Thị trường kinh doanh, thương mại tại Việt Nam khi ấy tương tự như “chiếc lò xo” bị kiềm nén lâu ngày. Nhu cầu được thỏa sức mua sắm và phục vụ đời sống hàng ngày của người dân tăng cao trong khi nguồn cung bị giới hạn ít nhiều…
Vào thời điểm ấy, nhu cầu vượt quá tầm nguồn cung ứng của thị trường nên buôn bán sản phẩm nào cũng đắt hàng, đây là giai đoạn kinh doanh dễ dàng nhất trong lịch sử kinh thương tại Việt Nam. Sự bùng nổ mạnh mẻ của nền kinh tế, buộc các nhà nghiên cứu lập pháp phải khẩn cấp ngồi lại với nhau, đưa ra những hàng rào pháp lý nhằm quản lý nền kinh tế một cách thông thoáng và công bằng, từ đó hàng loạt bộ Luật quan trọng được hình thành: Luật doanh nghiệp tư nhân, Luật công ty (1990), Luật sở hữu trí tuệ (2005)…
Hàng loạt doanh chủ nổi tiếng và giàu có phất lên nhanh chóng trong giai đoạn này, giai đoạn mà hàng rào pháp lý quản lý nhà nước về kinh tế, kinh doanh chưa được chuẩn hóa hoàn chỉnh như ngày nay. Kinh doanh ngày ấy đơn giản hơn ngày nay rất nhiều, không phải đầu tư truyền thông – tiếp thị bài bản khi mà nhu cầu của người dân lấn át nguồn cung ứng của thị trường. Hình thành một doanh nghiệp hoàn chỉnh với các phòng ban, mô tả công việc rõ ràng hay nghệ thuật lãnh đạo là điều gì đó lạ lẵm, xa xỉ đối với họ.
Với tư duy và phong cách quản trị thời “vàng son” đã đưa họ lên một tầm cao đáng kể và tồn tại bền vững đến ngày nay, thì việc thuyết phục họ thay đổi tư duy quản trị trong thời đại V.U.C.A (Biến động, Không chắc chắn, Phức tạp, Mơ hồ) đầy biến động nhằm giữ chân và phát triển nhân sự là điều không hề dễ dàng. Họ chỉ thay đổi khi và chỉ khi bản thân họ thật sự muốn thay đổi hoặc/và đã trải qua một thất bại đủ lớn để thay đổi góc nhìn…
