Đây là sáng kiến của Công ty Luật TNHH Trương Anh Tú (TAT Law Firm), phối hợp cùng Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Tạp chí Luật sư Việt Nam đồng tổ chức. Tại Diễn đàn, các cơ quan quản lý, cơ quan chuyên môn, chuyên gia pháp lý, doanh nghiệp… đã cùng thảo luận, bàn bạc, đưa ra các quan điểm, ý kiến đề xuất về xây dựng cơ chế chính sách nhằm đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp đúng với tinh thần của Nghị quyết số 57-NQ/TW và Nghị quyết 68-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương.
Phát biểu khai mạc Diễn đàn, ông Đặng Ngọc Luyến – Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam khẳng định, sở hữu trí tuệ ngày nay không chỉ là công cụ pháp lý bảo vệ sáng tạo, mà còn trở thành “lá chắn” để doanh nghiệp trụ vững trong kỷ nguyên số, đồng thời là thước đo năng lực cạnh tranh quốc gia. Tuy nhiên, thực trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam vẫn diễn biến phức tạp, từ hàng giả, hàng nhái, cạnh tranh không lành mạnh, cho tới việc nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa thiếu nguồn lực để tự bảo vệ thương hiệu. Điều này đòi hỏi phải tiếp tục hoàn thiện chính sách, tăng cường hiệu quả thực thi và xây dựng cơ chế phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, giới luật sư, hiệp hội và truyền thông.
Ông Luyến cho biết thêm, Dự thảo Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi dự kiến trình Quốc hội năm 2025 và có hiệu lực từ 2026. Trong đó, đề xuất thành lập tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ đang được xem xét là một bước đi đúng hướng, không chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu thực tiễn khi số lượng tranh chấp ngày càng tăng, mà quan trọng hơn, để thiết lập một nền tư pháp hiểu đúng - hiểu sâu. Không chỉ thực tiễn đặt ra yêu cầu cải cách, mà ngay trong định hướng chiến lược của Ban Chấp hành Trung ương như Nghị quyết 68-NQ/TW - cũng đã nhấn mạnh yêu cầu “hoàn thiện hệ thống pháp luật bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, bảo đảm thực thi hợp đồng, giảm rủi ro pháp lý”. Điều đó cho thấy cải cách tư pháp trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ không chỉ là yêu cầu đòi hỏi bức thiết từ thực tiễn mà trở thành chiến lược phát triển quốc gia trong kỷ nguyên mới.
Theo Luật sư Trương Anh Tú – Chủ tịch Công ty Luật TNHH Trương Anh Tú (TAT Law Firm), Việt Nam đang bước vào thời đại mới, nơi tài sản vô hình như thương hiệu, dữ liệu, phần mềm, giải pháp kỹ thuật và thuật toán trở thành “mỏ vàng” thực sự của nền kinh tế. Trong khi giá trị tài sản vô hình toàn cầu đã vượt mốc 80 nghìn tỷ USD, tại Việt Nam nhiều ý tưởng vẫn chỉ dừng lại ở “ý tưởng”, chưa được tài chính hóa hay bảo vệ đúng mức. Nguyên nhân không nằm ở sáng tạo, mà ở thể chế – chưa đủ mạnh để tài sản vô hình được định giá, giao dịch, thế chấp và trở thành tài sản ngân hàng chấp nhận.
Luật sư Trương Anh Tú viện dẫn tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW, lần đầu tiên gọi đích danh “tài sản vô hình” là nguồn lực then chốt và yêu cầu thể chế hóa đầy đủ quyền sở hữu, quyền định đoạt và tài chính hóa loại tài sản này. Đồng thời, Nghị quyết 57-NQ/TW nhấn mạnh vai trò thể chế như một lợi thế cạnh tranh trong khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Ông cũng chỉ ra 04 rào cản chính: pháp luật phân mảnh, ngân hàng chưa chấp nhận IP làm tài sản đảm bảo, thiếu hệ thống định giá & bảo hiểm IP, và doanh nghiệp chưa sẵn sàng “tài sản hóa” ý tưởng.
“Sáng tạo không được bảo vệ – cũng chỉ là một ý tưởng chờ bị đánh cắp. Tài sản vô hình là đất đai của nền kinh tế số. Nếu không làm chủ, chúng ta sẽ bị chiếm dụng” - Luật sư Trương Anh Tú nhấn mạnh.
Từ thực trạng đó, Luật sư Trương Anh Tú đề xuất 03 trụ cột chính sách: (1) Ghi nhận quyền sở hữu trí tuệ là tài sản tài chính hóa được, có thể hạch toán, góp vốn, thế chấp. (2) Hình thành thị trường định giá – giao dịch IP, bao gồm trung tâm định giá quốc gia, sàn giao dịch IP và quỹ đầu tư mạo hiểm dựa trên IP. (3) Bảo vệ mạnh mẽ quyền sở hữu trí tuệ, kiện toàn tòa án chuyên trách sở hữu trí tuệ, cơ chế thi hành án minh bạch và răn đe.
Tại Diễn đàn, đại diện Công ty CP Nhựa Bình Minh đã chia sẻ câu chuyện thương hiệu gần 50 năm tuổi liên tục bị xâm phạm, từ các nhãn hiệu “na ná”, “tương đồng” cho đến việc sử dụng trực tiếp dấu hiệu “Bình Minh” với một vài từ bổ sung phía sau, gây nhầm lẫn nghiêm trọng cho khách hàng.
Theo đại diện doanh nghiệp, vụ việc không chỉ ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu và hoạt động kinh doanh, mà còn khiến các nhà đầu tư chiến lược hoang mang: “Tại sao một thương hiệu lớn, đã đăng ký hợp pháp và có lịch sử lâu dài, lại có thể bị đánh cắp và tồn tại song song trên thị trường? Tại sao chúng tôi phải chứng minh mình là… chính mình?”.
Nhựa Bình Minh khẳng định, Việt Nam không thiếu luật, nhưng cơ chế thực thi còn bất cập: xử lý chậm, thiếu tính răn đe, và chưa bảo vệ kịp thời quyền sở hữu trí tuệ. Điều này trực tiếp ảnh hưởng đến niềm tin đầu tư và môi trường kinh doanh.
Gắn với tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW và Nghị quyết 68-NQ/TW, doanh nghiệp Nhựa Bình Minh kiến nghị: Hoàn thiện toà chuyên trách về sở hữu trí tuệ với năng lực xét xử nhanh, hiệu quả; Tăng chế tài răn đe để ngăn chặn hành vi vi phạm biến thành “siêu lợi nhuận”; Mở rộng biện pháp khẩn cấp tạm thời để ngăn chặn hàng giả, hàng nhái kịp thời; Thành lập trung tâm hỗ trợ sở hữu trí tuệ cho Doanh nghiệp, tăng liên kết công – tư – truyền thông để tạo “lá chắn mềm” cho thương hiệu.
“Câu chuyện thương hiệu bị đánh cắp không chỉ là nỗi đau của doanh nghiệp, mà còn là lỗ hổng thể chế. Nếu thể chế mạnh và thực thi quyết liệt, thương hiệu Việt sẽ không còn phải giải trình danh dự để chứng minh mình là chính chủ” - đại diện Nhựa Bình Minh nhấn mạnh.
