Kiến nghị sửa đổi nhiều quy định để “gỡ khó” cho doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu

Mới đây, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp cùng Bộ Công Thương tổ chức Hội thảo “Góp ý Dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 95/2021/NĐ-CP và 83/2014/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu”. Hội thảo có sự tham gia của cộng đồng doanh nghiệp, các chuyên gia và đại diện bộ, ngành liên quan.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Phó Tổng thư ký kiêm trưởng Ban pháp chế VCCI Đậu Anh Tuấn khẳng định, xăng dầu là mặt hàng quan trọng đặc biệt của quốc gia tuy nhiên vấn đề điều hành giá xăng dầu là vô cùng khó khăn.

Giá cao có lợi cho doanh nghiệp nhưng lại ảnh hưởng tới người tiêu dùng, doanh nghiệp và nền kinh tế. Ngược lại nếu giá sát với chi phí, thấp hơn sẽ gây ảnh hưởng và thiếu hụt cho hoạt động kinh doanh.

Nhấn mạnh quan điểm nhất quán trong sửa đổi dự thảo phải đảm bảo quyền tự do kinh doanh, cạnh tranh bình đẳng và minh bạch, ông Đậu Anh Tuấn cho rằng việc áp dụng mệnh lệnh hành chính như việc cơ quan quản lý nhà nước xử lý nghiêm trước tình trạng cây xăng đóng cửa chỉ là chỉ là giải pháp tình thế.

“Thể chế cần phải tạo động lực cho doanh nghiệp muốn bán hàng, muốn cạnh tranh lành mạnh. Do đó, việc xây dựng Nghị định cần đáp ứng nhu cầu và mong muốn của các doanh nghiệp” - ông Đậu Anh Tuấn nêu quan điểm.

Cho phép doanh nghiệp bán lẻ lấy hàng từ tối thiểu 3 nơi

Chia sẻ về những khó khăn thời gian qua, ông Hà Thanh Tùng, đại diện Công ty TNHH Thương mại Vận tải xăng dầu Hà Giang cho biết, theo quy định, xăng dầu là mặt hàng thiết yếu nên dù lời hay lỗ doanh nghiệp vẫn buộc phải bán hàng, nếu ngừng bán phải có lý do chính đáng, nếu không sẽ bị phạt. 

Thời gian qua, dù phải chịu mức chiết khấu 0 đồng, nhà cung cấp tự kê phí vận chuyển lên quá cao so với phí vận chuyển thực tế nên các doanh nghiệp bán lẻ đang lỗ rất nặng nhưng vẫn phải duy trì kinh doanh. Mặt khác, doanh nghiệp bán lẻ chỉ được lấy hàng một nơi nên sau khi ký hợp đồng sẽ bị chèn ép chiết khấu, thương nhân phân phối để mức chiết khấu bao nhiêu cũng phải nhận.  

“Doanh nghiệp bán lẻ đang ở trong thế kẹt, mọi sự cạnh tranh bị triệt tiêu. Mặc dù kinh doanh thì có lúc này lúc khác, nhưng cả năm nay lỗ rồi. Cũng là thương nhân kinh doanh, có những thương nhân có lãi cả ngàn tỷ, còn các cửa hàng bán lẻ thì lỗ, đứng trước nguy cơ trả giấy phép, ngừng kinh doanh. Chuỗi cung ứng có thể bị đứt gãy”, ông Tùng nhấn mạnh.

Ông Tùng mong muốn, Nghị định sửa đổi cần công nhận sự tồn tại của các doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu, từ việc công nhận vị trí đến sở hữu tài sản; doanh nghiệp bán lẻ cần có chiết khấu, chi phí, định mức lợi nhuận hợp lý trong bối cảnh Nhà nước vẫn đang kiểm soát giá. Ngoài ra, các doanh nghiệp bán lẻ phải được lấy hàng từ nhiều nguồn nhằm xóa bỏ tình trạng bất bình đẳng giữa các doanh nghiệp.

Đồng quan điểm trên, ông Giang Chấn Tây, Giám đốc Công ty TNHH một thành viên Bội Ngọc (tỉnh Trà Vinh) khẳng định, Nghị định sửa đổi cần thiết phải quy định chiết khấu tối thiểu; cho phép doanh nghiệp bán lẻ lấy hàng ít nhất là 3 nơi và Nhà nước nên cho doanh nghiệp đầu mối tự định giá bán lẻ,...

Về quyền và nghĩa vụ của thương nhân phân phối xăng dầu, đại diện doanh nghiệp phân phối xăng dầu cũng kiến nghị, theo dự thảo Nghị định chỉ cho phép thương nhân phân phối xăng dầu được mua xăng dầu từ 3 đầu mối kinh doanh xăng dầu hoặc thương nhân phân phối xăng dầu theo hợp đồng mua bán xăng dầu. Việc quy định này chưa hợp lý và có nhiều bất cập vì nếu khống chế việc mua xăng dầu của thương nhân phân phối sẽ ảnh hưởng đến việc tạo nguồn, chủ động nguồn cung và chưa bảo đảm tính cạnh tranh,...
Đối lập với các ý kiến trên, ông Nguyễn Hồng Nam, Trưởng Ban Chính sách Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) cho rằng, việc mua từ nhiều đầu mối kinh doanh xăng dầu thì lại là làm khó cho cơ quan quản lý nhà nước…

Cần quy định rõ ràng mức chiết khấu tối thiểu

Đề xuất việc cần thiết quy định mức chiết khấu tối thiểu, ông Giang Chấn Tây cho rằng, căn cơ là quy định mức chiết khấu trong kinh doanh xăng dầu vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước.
“Cần xem chiết khấu như là phí xăng dầu, coi đây là công cụ giúp doanh nghiệp bán lẻ hoạt động trong mọi tình huống biến động của giá xăng dầu trên thị trường thế giới.” - ông Giang Chấn Tây khẳng định. 

Cũng theo ông Giang Chấn Tây, chi phí lưu thông trong công thức tính giá cơ sở cần phải được chia rõ phần chi phí và lợi ích ở cả 3 khâu: doanh nghiệp đầu mối, thương nhân phân phối và doanh nghiệp bán lẻ. 

Việc phân chia trong công thức giá cơ sở đã xây dựng ra thành 3 phần ở các khâu theo tỷ lệ (%) phù hợp với sự đóng góp trong cả hệ thống là vấn đề sẽ được giải quyết.

Ông Hoàng Trung Dũng, Tổng Giám đốc CTCP Phát triển Phụ gia và Sản phẩm Dầu mỏ (APP) thì đưa ra kiến nghị quay lại điều hành giá xăng dầu 15 ngày/lần do chu kỳ nhập khẩu xăng dầu từ Trung Quốc, Hàn Quốc về Việt Nam cần khoảng 15-20 ngày. Đồng thời nếu giá xăng dầu có biến động từ 5% trở lên, Liên Bộ Công Thương – Tài chính sẽ đề xuất Thủ tướng Chính phủ điều chỉnh sớm.
Đồng quan điểm, ông Văn Tấn Phụng, Chủ tịch HĐQT CTCP Thương mại Dầu khí Đồng Nai cũng đề xuất quay lại điều chỉnh giá xăng dầu 15 ngày/lần để đảm bảo cân đối giá, sổ sách.

Tại Hội thảo, có nhiều ý kiến cho rằng việc trích lập Quỹ bình ổn giá cho đến nay không còn phát huy tác dụng. Thậm chí, chuyên gia kinh tế Phạm Thế Anh còn cho rằng, đây là quỹ “bất ổn” chứ không phải là bình ổn như mong muốn của cơ quan chức năng. Có những lúc, Quỹ bình ổn phát huy tác dụng, song về cơ bản không theo kịp hơi thở của thị trường.

Trong khi các doanh nghiệp bán lẻ bức xúc cho rằng "chính sách hiện nay dẫn đến tình trạng thương nhân đầu mối lãi khủng, doanh nghiệp bán lẻ lỗ nặng", các doanh nghiệp đầu mối như Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) hay Công ty TNHH một thành viên Dầu khí thành phố Hồ Chí Minh (Saigon Petro)lại phản hồi ngược lại.

Ông Phạm Văn Thoại, Chủ tịch Saigon Petro cho rằng, chưa bao giờ như giai đoạn tháng 7 - 8/2022 vừa qua, khi tình trạng lỗ đến mức doanh nghiệp suy sụp; phải tham gia gánh toàn bộ thị trường khi nhiều doanh nghiệp không thực hiện việc nhập khẩu.

"Nhiều khi cũng lỗ quá trời mà không dám nói. Tôi rất chia sẻ với doanh nghiệp bán lẻ khi thời gian qua khó khăn và mong muốn chiết khấu cao hơn. Thế nhưng chúng tôi phải có lãi thì mới chia được, bản thân chúng tôi cũng lỗ”, ông Thoại chia sẻ.

Tương tự, ông Nguyễn Hồng Nam, Trưởng Ban Chính sách Petrolimex bày tỏ, một ngày lỗ của doanh nghiệp đầu mối lớn hơn rất nhiều so với doanh nghiệp bán lẻ, vì lỗ nên không đủ nguồn lực chia sẻ lại chiết khấu cho bán lẻ.

Tại Hội thảo, ông Trần Duy Đông - Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước cho biết, xăng dầu là mặt hàng nhạy cảm, quan trọng, ảnh hưởng tới quốc kế dân sinh, là đầu vào quan trọng của nền kinh tế, một trong những cân đối lớn. Do đó, ông Đông cho rằng quản lý kinh doanh xăng dầu phải đảm bảo tính cạnh tranh nhưng bàn tay quản lý đến đâu để hài hòa các mục tiêu trên là cần thiết. Bên cạnh đó, việc sửa Nghị định cần đảm bảo sát thực tiễn, diễn biến thị trường, quản lý nhà nước hài hòa lợi ích doanh nghiệp, người dân, Nhà nước. 

Trong bối cảnh năm 2022 diễn biến thị trường khác biệt, biến động chính trị tác động đến thị trường năng lượng, gồm cả giá cả và nguồn cung, gây đứt gãy cục bộ, ảnh hưởng cung cầu, giá cả với tần suất lớn… đặt ra thách thức trong kinh doanh bài toán quản trị cực khó, cũng như ứng xử, quản trị chính sách đảm bảo tính điều hành linh hoạt.

Ông cũng nhìn nhận đây là cơ hội để tư duy, nhìn nhận lại cách thức điều hành mặt hàng xăng dầu, công cụ quản lý của Nhà nước, quan hệ cung cầu, cạnh tranh, Nhà nước nên can thiệp đến đâu hay để thị trường tự quyết định. Mục tiêu là để thị trường đạt được mục tiêu cao nhất là đảm bảo cung cầu xăng dầu, kiểm soát CPI, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, thúc đẩy cạnh tranh và cộng đồng doanh nghiệp phát triển.

Nhấn mạnh các phương án đưa ra mang tính tham khảo lựa chọn, chưa phải là tối ưu, cũng không thể đáp ứng được tất cả nhu cầu, và không chạy theo giải quyết vấn đề mang tính tình thế, mà sẽ hướng tới quản lý bền vững, ông Đông bày tỏ mong muốn Bộ Công Thương thực sự lắng nghe, ý kiến phản biện để làm sao thị trường xăng dầu đạt được mục tiêu trên.