Gần đây, tình trạng bạo hành, đe dọa và xúc phạm nhân viên y tế tại các cơ sở khám chữa bệnh gia tăng, gây lo ngại sâu sắc trong dư luận. Nhiều vụ việc nghiêm trọng xảy ra ngay trong bệnh viện, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tinh thần và tính mạng của người hành nghề, điển hình là vụ điều dưỡng tại Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An bị đâm 11 nhát, trong đó có vết thương xuyên phổi.
Theo WHO, khoảng 62% nhân viên y tế toàn cầu từng bị bạo hành bằng lời nói, 8–38% từng bị tấn công thể chất. Tại Việt Nam, vấn đề nghiêm trọng hơn do chế tài pháp lý chưa đủ răn đe. Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết từ đầu năm 2025 đến nay đã ghi nhận 6 vụ bạo hành nghiêm trọng, trong đó vụ ở Nghệ An là “giọt nước tràn ly”. Trong khi đề xuất bổ sung quy định bảo vệ nhân viên y tế vào Luật Khám bệnh, chữa bệnh sửa đổi 2023 chưa được thông qua, Bộ trưởng nhấn mạnh cần xem hành vi hành hung nhân viên y tế là chống người thi hành công vụ để xử lý nghiêm, đủ sức răn đe.
Để làm rõ hơn các quy định pháp luật hiện hành và trách nhiệm pháp lý đối với hành vi bạo hành nhân viên y tế, Tạp chí Nhà Quản Lý đã trao đổi với Luật sư Vi Thị Phường – Công ty Luật TNHH MTV Nguyễn Hiếu về một số vấn đề được quan tâm trong thời gian gần đây.
Thưa Luật sư, hành vi bạo hành hoặc cản trở nhân viên y tế đang thực hiện nhiệm vụ (như hành hung, đe dọa, gây rối) có thể được xem là tội “Chống người thi hành công vụ” theo quy định của Bộ luật Hình sự hay không? Trong trường hợp nhân viên y tế không thuộc lực lượng công vụ, thì hành vi này sẽ được xử lý theo hướng nào?
Luật sư Vi Thị Phường: Tội Chống người thi hành công vụ được quy định tại Điều 330 Bộ luật Hình sự (BLHS) như sau: “Người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc dùng thủ đoạn khác cản trở người thi hành công vụ thực hiện công vụ của họ hoặc ép buộc họ thực hiện hành vi trái pháp luật, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm”.
Khoản 1 Điều 3 Nghị định 208/2013/NĐ-CP quy định: “1. Người thi hành công vụ là cán bộ, công chức, viên chức, sĩ quan, hạ sĩ quan, chiến sĩ lực lượng vũ trang nhân dân được cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân có thẩm quyền giao thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của pháp luật và được pháp luật bảo vệ nhằm phục vụ lợi ích của Nhà nước, nhân dân và xã hội”.
Theo quy định trên thì bác sỹ không phải là người thi hành công vụ. Cho nên, hành vi hành hung bác sĩ không bị xử lý theo tội chống người thi hành công vụ mà tùy vào tính chất, mức độ, hậu quả của hành vi vi phạm để xem xét xử lý theo các gây rối trật tự công cộng, tội cố ý gây thương tích, giết người, đe dọa giết người như các trường hợp phạm tội bình thường quy định tại BLHS 2015.
Đối với những trường hợp xúc phạm danh dự, nhân phẩm, chửi bới hoặc đe dọa nhân viên y tế mà chưa đến mức gây thương tích, người vi phạm sẽ bị xử phạt hành chính theo quy định nào, và mức xử phạt hiện nay là bao nhiêu theo Nghị định 117/2020/NĐ-CP?
Luật sư Vi Thị Phường: Theo quy định tại Khoản 3, Khoản 6 Điều 48 Nghị định 117/2020/NĐ-CP nếu người nào có hành vi gây tổn hại đến danh dự, nhân phẩm; gây tổn hại đến sức khoẻ, đe doạ tính mạng của người hành nghề trong khi đang khám bệnh, chữa bệnh thì bị xử phạt vi phạm hành chính từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng hoặc từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng tùy vào tính chất, mức độ vi phạm.
Ngoài ra Khoản 8 Điều 48 Nghị định 117/2020/NĐ-CP cũng quy định về biện pháp khắc phục hậu quả là buộc người đã thực hiện hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm, chửi bới hoặc đe dọa xin lỗi trực tiếp người hành nghề.
Nếu hành vi bạo hành gây thương tích hoặc đe dọa tính mạng nhân viên y tế, ngoài tội “Chống người thi hành công vụ”, người vi phạm còn có thể bị truy cứu theo các tội danh nào khác trong Bộ luật Hình sự (như “Cố ý gây thương tích” hoặc “Giết người”), và mức hình phạt tương ứng ra sao?
Luật sư Vi Thị Phường: Đối với những hành vi gây thương tích hoặc đe dọa tính mạng đến nhân viên y tế, người thực hiện hành vi có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về các tội: Tội cố ý gây thương tích, tội giết người hoặc đe dọa giết người được quy định tại các Điều 134, 123, 133 Bộ luật hình sự 2015.
Điều 134 BLHS quy định khung hình phạt đối với tội cố ý gây thương tích là từ phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 20 năm hoặc tù chung thân.
Đối với tội giết người quy định tại Điều 123 BLHS 2015 mức hình phạt mà người phạm tội phải nhận là từ 07 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình. Trường hợp người phạm tội chuẩn bị phạm tội này thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm. Ngoài ra người phạm tội còn có thể bị cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 đến 05 năm hoặc bị phạt quản chế, cấm cư trú 01 năm đến 05 năm.
Đối với tội đe dọa giết người, người phạm tội có thể bị xử phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 07 năm.
Mọi hành vi phạm tội của người thực hiện hành vi sẽ được Tòa án nhận định trong quá trình xét xử và đưa ra phán quyết cuối cùng. Tùy vào từng vụ việc, tính chất, mức độ phạm tội mà hình phạt sẽ được phán quyết tương ứng với hành vi phạm tội đó.
Trong thực tiễn xét xử, việc khởi tố và xử lý hình sự đối với các vụ việc bạo hành nhân viên y tế còn gặp những vướng mắc gì? Theo ông/bà, hệ thống pháp luật hiện nay đã đủ sức răn đe chưa, hay cần bổ sung những chế tài mới để bảo vệ tốt hơn cho lực lượng tuyến đầu này?
Luật sư Vi Thị Phường: Trong những năm gần đây, việc bạo hành nhân viên y tế không những không giảm, mà còn gia tăng và ngày càng nghiêm trọng. Hiện nay, có một khoảng trống pháp lý rất lớn khi công tác đảm bảo trật tự an toàn tại cơ sở khám chữa bệnh mới chỉ được đề cập ở duy nhất Điều 114 Luật Khám bệnh, chữa bệnh số 15/2023/QH15 năm 2023. Điều luật này chỉ quy định những vấn đề mang tính nguyên tắc, chưa có những chế tài đủ sức ngăn chặn các hành vi này và khó áp dụng trực tiếp vào việc xử lý các tình huống cụ thể.
Thực tiễn cho thấy hầu hết các vụ việc bạo hành nhân viên y tế chỉ đưa vào hình thức gây rối trật tự công cộng, chỉ phạt hành chính. Một số vụ việc nghiêm trọng hơn thì bị xử lý về tội cố ý gây thương tích, nhưng mức hình phạt chưa đủ sức răn đe đối với người phạm tội.
Để bảo vệ tốt hơn danh dự, sức khỏe, tính mạng cho lực lượng nhân viên y tế pháp luật cần thiết công nhận địa vị pháp lý của nhân viên y tế khi thực hành khám bệnh, chữa bệnh là người thi hành công vụ. Mọi hành vi xúc phạm, cản trở, hành hung, tấn công, ... nhân viên y tế khi đang hành nghề đều coi là hành vi chống người thi hành công vụ và cần bị xử lý với những chế tài đủ mạnh, đủ sức răn đe đối với người phạm tội.
Khi nhân viên y tế hoặc cơ sở y tế bị xâm hại, họ cần thực hiện những bước pháp lý nào để bảo vệ quyền lợi của mình? Việc thu thập chứng cứ, trình báo cơ quan công an, giám định thương tích hoặc yêu cầu xin lỗi công khai có được pháp luật quy định cụ thể ra sao?
Luật sư Vi Thị Phường: Khi nhân viên y tế hoặc cơ sở y tế bị xâm hại đến danh dự, sức khỏe, tính mạng cần thông báo ngay đến lãnh đạo cơ sở y tế và Cơ quan chức năng (Cơ quan CSĐT) để được bảo vệ, xử lý vụ việc một cách kịp thời.
Ngoài ra nhân viên y tế hoặc cơ sở y tế cần thực hiện công tác bảo quản hiện trường vụ việc, không tự ý làm xáo trộn hiện trường để phục vụ công tác điều tra.
Thu thập các tài liệu, bằng chứng liên quan đến vụ việc, bao gồm hình ảnh từ camera, lời khai nhân chứng, kết quả khám sức khỏe, điều trị (nếu có) để từ đó có đủ cơ sở, chứng cứ yêu cầu Cơ quan cảnh sát điều tra khởi tố vụ án để xử lý hành vi xâm hại theo quy định của pháp luật.
Để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của mình, nhân viên y tế hoặc cơ sở y tế có thể tìm sự hỗ trợ từ các chuyên gia pháp lý hoặc các luật sư để được tư vấn kịp thời, đảm bảo quyền lợi và xử lý nghiêm khắc hành vi của người phạm tội.
Trân trọng cảm ơn!
