Chúng ta cần bắt đầu từ một sự thật đơn giản về con người: họ không thích bị điều khiển. Con người bản năng không thích bị sai bảo, không muốn chỉ đơn thuần là người thừa hành. Họ muốn được lắng nghe, được tham gia, được tạo ảnh hưởng – và đặc biệt là muốn cảm thấy sở hữu điều họ đang làm. Khi một ý tưởng trở thành của riêng họ, họ sẽ có xu hướng cam kết, trách nhiệm và theo đuổi nó đến cùng.
Tôi đã có nhiều cuộc trò chuyện với các CEO, và một trong những lời chia sẻ phổ biến mà tôi thường nghe là: “Tôi nhận thấy đội ngũ của mình thiếu định hướng rõ ràng, thiếu sự gắn kết. Có thể đó là lỗi ở tôi – vì chưa vạch ra chiến lược đủ rõ ràng để mọi người cùng hướng tới”. Hoặc, “Tôi đã đầu tư rất nhiều công sức để xây dựng một bản chiến lược bài bản cho công ty, nhưng khi nhìn lại, dường như nó chẳng có liên kết gì với thực tế đang diễn ra. Mọi người vẫn rời rạc, vẫn không thực sự kết nối với chiến lược đó. Tôi đang tính làm lại từ đầu”.
Không ít doanh nghiệp lựa chọn giải pháp mời chuyên gia hoặc đơn vị tư vấn đến để xây dựng tầm nhìn, xác lập chiến lược. Họ kỳ vọng rằng người đứng đầu – với tư cách là “đầu tàu” – sẽ tuyên bố một tầm nhìn đầy cảm hứng, từ đó dẫn dắt tổ chức tiến bước. Mô hình này nghe có vẻ hợp lý, và từng hiệu quả trong quá khứ. Nhưng thực tế thì sao?
Tôi thường nói với họ rằng: Trong bối cảnh hiện nay, cách tiếp cận tuyến tính theo kiểu “thác nước” (waterfall) đã không còn hiệu quả. Sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ, thị trường, mô hình kinh doanh và kỳ vọng của người lao động khiến cho những chiến lược “áp từ trên xuống” ngày càng trở nên lỗi thời.
Trong thời đại kinh tế tri thức và kết nối như hiện nay, năng lực lãnh đạo không còn nằm ở khả năng chỉ đạo, mà ở khả năng dẫn dắt đối thoại, kích hoạt tư duy tập thể và kết nối năng lượng của toàn bộ hệ thống. Những nhà lãnh đạo giỏi ngày nay không cố gắng kiểm soát tất cả mọi thứ – họ tạo ra không gian để mọi người cùng tư duy, cùng đóng góp và cùng hành động.
Vậy nhà lãnh đạo cần làm gì khác đi?
Thay vì đơn phương soạn thảo một bản chiến lược rồi “trình làng” để nhân viên thực thi, hãy bắt đầu bằng những cuộc đối thoại chiến lược có sự tham gia của cả tổ chức. Đặt ra những câu hỏi nền tảng như: “Chúng ta muốn tổ chức của mình trở thành như thế nào trong tương lai?”; “Giá trị nào là cốt lõi và không thể đánh đổi?”; “Chúng ta sẽ tạo ra sự khác biệt gì trên thị trường?”; “Điều gì khiến chúng ta cảm thấy tự hào nhất khi nhìn lại chặng đường đã qua?”
Hãy để những câu hỏi này trở thành chất xúc tác cho những cuộc thảo luận mở, nơi mọi người được tham gia thiết kế tương lai của chính họ.
Tại sao cách tiếp cận này lại quan trọng?
Bởi vì khi mỗi cá nhân trong tổ chức cảm thấy họ có tiếng nói, có vai trò trong việc xây dựng tầm nhìn và mục tiêu, họ sẽ gắn kết mạnh mẽ hơn, chủ động hơn, và trách nhiệm hơn với kết quả. Không ai muốn phá bỏ thứ mà chính họ đã cùng xây dựng.
Đây không chỉ là một chiến lược “quản trị nhân sự” thông thường. Nó là cách để nuôi dưỡng văn hoá đổi mới, khơi dậy tinh thần sở hữu (ownership) và phát huy tối đa sức mạnh của tập thể.
Lãnh đạo của tương lai là người tạo ra “sự cộng hưởng”
Những nhà lãnh đạo xuất sắc trong thế kỷ 21 không đơn độc viết ra một bản tuyên ngôn chiến lược rồi truyền đạt nó từ trên xuống. Họ là người thiết kế các quá trình đối thoại, kích thích trí tưởng tượng và sự sáng tạo của tập thể, kết nối những góc nhìn khác biệt để tạo ra hướng đi thống nhất.
Nói cách khác, họ không làm chiến lược “cho” mọi người – họ làm chiến lược “cùng” mọi người.
Hãy nhớ một điều quan trọng: “Great leaders don’t do it alone.” (Những nhà lãnh đạo vĩ đại không làm điều đó một mình).
Chiến lược thực sự có sức sống không phải là một bản kế hoạch được viết ra trong phòng họp kín – mà là kết quả của quá trình cộng tác, lắng nghe và đồng kiến tạo.
Và khi đó, con người sẽ “lái” chiến lược – bằng trái tim, trí tuệ và cả khát vọng phát triển bền vững của chính họ.
