Chiều 24/6 tại Hà Nội, Tạp chí Tài chính doanh nghiệp phối hợp với các bên liên quan đã tổ chức Diễn đàn “Nâng cao vị thế doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu”. Đây là diễn đàn đa chiều để các chuyên gia, nhà hoạch định chính sách và các nhà nghiên cứu thảo luận, chia sẻ và đề xuất các giải pháp nhằm giải quyết các vấn đề đang đặt ra. Qua đó, giúp khai thác và phát triển toàn diện tiềm năng của ngành Năng lượng, đáp ứng được những thách thức hiện tại và tương lai.
Phát biểu khai mạc Diễn đàn, TS. Hà Khắc Minh - Tổng Biên tập Tạp chí Tài chính doanh nghiệp cho biết, với vị trí địa lý chiến lược, đường bờ biển dài, khí hậu nhiệt đới gió mùa với lượng bức xạ mặt trời và tốc độ gió cao, đặc biệt là tại miền Trung và Tây Nguyên, tạo thuận lợi cho Việt Nam phát triển điện mặt trời, điện gió và năng lượng sinh khối - các nguồn đang là trọng tâm trong chiến lược năng lượng toàn cầu. Bên cạnh đó, Việt Nam nằm gần các trung tâm sản xuất năng lượng tái tạo và chuỗi cung ứng thiết bị lớn như: Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, dễ dàng kết nối với chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.
Những năm gần đây, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm chuyển dịch năng lượng theo hướng bền vững. Nghị quyết số 55-NQ/TW, ngày 11/2/2020, của Bộ Chính trị, “về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, đã xác định các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp về chuyển dịch năng lượng thời gian tới. Quyết định số 1658/QĐ-TTg, ngày 1/10/2021, của Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn năm 2050, cũng đặt ra các mục tiêu phát triển nền kinh tế xanh đến năm 2030 và năm 2050.
Tại COP26 và COP28, Việt Nam cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 - một thông điệp mạnh mẽ về quyết tâm chuyển đổi xanh. Đặc biệt, Quy hoạch điện VIII (ban hành ngày 26/7/2023) thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong phát triển năng lượng sạch.
Ngoài ra, các chính sách ưu đãi đầu tư, cải cách thủ tục hành chính, cùng việc mở rộng hợp tác quốc tế đang giúp Việt Nam từng bước xây dựng nền công nghiệp năng lượng hiện đại và hội nhập. Đây là những động thái rất rõ ràng và trực tiếp để đảm bảo với các nhà đầu tư nước ngoài rằng Việt Nam cam kết và quyết tâm thực hiện, tạo mọi điều kiện thuận lợi, giảm rủi ro cho các nhà đầu tư, Việt Nam mong muốn thu hút các khoản đầu tư lớn hơn nữa, đầu tư chất lượng hơn trong phát triển xanh, chuyển dịch năng lượng.
Tuy nhiên, dù có tiềm năng lớn, Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều rào cản như: Khung pháp lý chưa ổn định, thiếu nhất quán giữa các cấp quản lý; Hạ tầng lưới điện chưa đáp ứng được tốc độ phát triển của năng lượng tái tạo; Nguồn nhân lực kỹ thuật cao còn thiếu, công nghiệp hỗ trợ yếu; Hệ thống tài chính xanh còn sơ khai, khó tiếp cận nguồn vốn dài hạn.
Bài toán đặt ra đối với Việt Nam hiện nay là để trở thành trung tâm trong chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu, Việt Nam cần định hướng thực hiện một chiến lược phát triển hạn chế phát thải carbon trong dài hạn và trung hòa carbon vào năm 2050 phù hợp với xu thế chung trên thế giới. Bên cạnh những lợi ích về môi trường, chiến lược này có thể đem lại cho Việt Nam một số hiệu quả về kinh tế và tài chính vượt trội so với một lộ trình các-bon cao. Theo đó, Việt Nam cần xây dựng môi trường đầu tư minh bạch, ổn định; đẩy mạnh phát triển công nghiệp phụ trợ, logistics và hạ tầng số; hợp tác sâu hơn với các quốc gia và doanh nghiệp quốc tế trong nghiên cứu, sản xuất và đào tạo; thúc đẩy tài chính xanh, huy động vốn tư nhân và nguồn lực quốc tế.
Theo đánh giá của PGS.TS. Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả, Bộ Tài chính, để doanh nghiệp năng lượng có thể thực sự phát huy vai trò, cần có một hệ thống chính sách tài chính đồng bộ, hiệu quả nhằm hỗ trợ tiếp cận vốn, đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh và thích ứng với những biến động của thị trường năng lượng toàn cầu.
Nhu cầu hỗ trợ tài chính là tất yếu để nâng cao năng lực cạnh tranh. Đầu tư vào năng lượng, đặc biệt là năng lượng tái tạo đòi hỏi nguồn vốn lớn, thời gian thu hồi dài và chịu rủi ro biến động chính sách. Do đó, hỗ trợ tài chính từ Nhà nước và các định chế tài chính là rất cần thiết.
Trong bối cảnh Việt Nam cam kết phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050 theo COP26, doanh nghiệp phải đầu tư đổi mới công nghệ để nâng cao hiệu suất năng lượng (giảm tiêu hao nhiên liệu, giảm phát thải); áp dụng công nghệ lưu trữ điện, số hóa hệ thống vận hành (SCADA, AI quản lý phụ tải…); tham gia thị trường điện cạnh tranh và thị trường phát thải carbon trong tương lai. Do vậy, cần sớm hoàn thiện khung chính sách tài chính xanh, ưu đãi thuế – tín dụng, và quỹ hỗ trợ đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng năng lượng.
PGS.TS. Ngô Trí Long đề xuất chính sách tài chính hỗ trợ doanh nghiệp năng lượng Việt Nam những vấn đề như: Thiết lập Quỹ chuyển dịch năng lượng quốc gia: cung cấp tín dụng ưu đãi, bảo lãnh rủi ro và hỗ trợ kỹ thuật cho doanh nghiệp đầu tư vào năng lượng sạch. Xây dựng cơ chế tín dụng xanh rõ ràng cho các ngân hàng thương mại, có hướng dẫn chi tiết từ Ngân hàng Nhà nước. Áp dụng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn giảm thuế nhập khẩu thiết bị tiết kiệm năng lượng và miễn giảm tiền thuê đất cho các dự án năng lượng tái tạo. Ban hành chính sách khấu hao nhanh đối với tài sản đầu tư vào công nghệ năng lượng tái tạo và lưu trữ điện. Tăng cường hợp tác công – tư (PPP) trong các dự án năng lượng; minh bạch hóa các gói hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước.
“Trong bối cảnh Việt Nam đang thực hiện đồng thời nhiều cam kết quốc tế về biến đổi khí hậu, đặc biệt là mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 theo Tuyên bố tại COP26, chính sách tài chính cần được nhìn nhận như một công cụ chiến lược và động lực trọng yếu thúc đẩy quá trình chuyển dịch năng lượng. Để đạt được điều đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ và nhất quán giữa ba trụ cột then chốt: Chính phủ - Hệ thống tài - Doanh nghiệp” - PGS.TS. Ngô Trí Long nhấn mạnh.
