Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Nguyễn Bá Kiên - Tổng Biên tập Tạp chí điện tử VietTimes, nhấn mạnh đất đai là tài nguyên đặc biệt của quốc gia, nguồn lực to lớn cho sự phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng và văn minh của dân tộc. Trải qua nhiều giai đoạn, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm, coi trọng việc quản lý, khai thác, sử dụng hợp lý và hiệu quả nguồn lực đất đai để phục vụ công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Trong những năm qua, hệ thống chính sách, pháp luật về đất đai đã không ngừng được hoàn thiện, đặc biệt với việc ban hành Luật Đất đai năm 2024. Tuy nhiên, sau một thời gian triển khai, thực tiễn đã đặt ra nhiều vấn đề mới. Một số quy định của Luật năm 2024 bộc lộ những điểm chưa phù hợp với bối cảnh hiện nay, khi đất nước ta đã tổ chức chính quyền địa phương hai cấp; chưa thể hiện được tinh thần đổi mới của Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số cũng như Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân.
Tại hội nghị tổng kết 3 năm thực hiện NQ 18 và 1 năm thực hiện Luật đất đai 2024, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường và cơ quan chức năng nghiên cứu, đề xuất sửa đổi Nghị quyết số 18 về chính sách đất đai để làm cơ sở quan trọng cho việc tiếp tục hoàn thiện Luật Đất đai, bảo đảm phù hợp hơn với thực tiễn, đồng bộ hơn với hệ thống pháp luật và gắn bó chặt chẽ với yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.
“Trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ, đất đai không chỉ đơn thuần là tài sản hữu hình mà còn là nguồn lực có thể tạo ra giá trị gia tăng cao thông qua số hóa, dữ liệu hóa, minh bạch hóa và quản trị hiện đại. Nhiều quốc gia trên thế giới đã và đang áp dụng thành công các mô hình quản lý đất đai thông minh, xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai quốc gia, kết nối liên thông với các ngành, lĩnh vực để thúc đẩy phát triển kinh tế số” – ông Kiên khẳng định.
Theo PGS.TS Nguyễn Đình Thọ - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), trong quá trình hoàn thiện khuôn khổ pháp luật về đất đai, có một số vấn đề trọng tâm cần được tập trung xử lý nhằm phục vụ chuyển đổi chính quyền 2 cấp, thúc đẩy phát triển kinh tế và nâng cao hiệu quả quản lý.
Từ năm 1993 đến nay, hệ thống pháp luật đất đai vẫn còn tồn tại nhiều vướng mắc, đặc biệt là quy định về giá đất và cơ chế đấu giá, đấu thầu. Mục tiêu của đấu giá là bán được tài sản công với giá cao nhất, trong khi mục tiêu của đấu thầu phát triển hạ tầng lại là giảm chi phí đến mức thấp nhất. Hai yêu cầu này thường xuyên mâu thuẫn, gây khó khăn trong quá trình triển khai.
Luật Đất đai 2024 đã có bước tiến lớn khi thống nhất được một số quy định về đấu giá, đấu thầu và giao đất, song vẫn còn nhiều điểm cần tiếp tục nghiên cứu, nhất là cơ chế “đấu giá quyền phát triển đất” đã được nhiều quốc gia áp dụng thành công.
PGS.TS Nguyễn Đình Thọ cho rằng, trong quá trình sửa đổi Luật Đất đai, mục tiêu quan trọng nhất là giảm bớt thủ tục, tăng tính linh hoạt, bảo đảm người dân, doanh nghiệp thuận lợi hơn trong chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Do đó, cần phân định rõ ràng giữa quy hoạch mang tính định hướng dài hạn (10 - 15 năm) với kế hoạch sử dụng đất mang tính cụ thể, ngắn hạn, đồng thời duy trì cơ chế điều chỉnh linh hoạt để phù hợp với thực tiễn phát triển.
Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường cũng kiến nghị, cần xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai hiện đại là một nhiệm vụ cấp thiết. Khi hồ sơ địa chính, thông tin quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được số hóa và tích hợp thống nhất, hiệu quả quản lý sẽ được nâng cao, thủ tục hành chính đơn giản hơn, đồng thời tăng tính minh bạch và hạn chế tiêu cực. Đây cũng là nền tảng dữ liệu quan trọng để triển khai chính phủ điện tử và kinh tế số trong lĩnh vực quản lý đất đai.
Đưa ra những phân tích về những vướng mắc còn tồn tại trong Luật đất đai 2024, đặc biệt là các vấn đề mang tính nguyên tắc, TS Vũ Đình Ánh - Chuyên gia kinh tế, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường - giá cả (Bộ Tài chính) góp ý về các vướng mắc về thu hồi đất để thực hiện dự án nhà ở thương mại, dự án hỗn hợp nhà ở và kinh doanh thương mại dịch vụ phương pháp định giá đất, thẩm quyền, trách nhiệm quyết định định giá đất và dự án tạo quỹ đất, quỹ phát triển đất.
Cụ thể, vấn đề thu hồi đất để thực hiện dự án thương mại không thể giải quyết được nếu thiếu nhất quán nguyên tắc (Nhà nước chỉ thu hồi đất cho các dự án phi thương mại). Đối với dự án thương mại, phải dựa trên cơ chế thỏa thuận đền bù tự nguyện giữa chủ đầu tư và người sử dụng đất dưới sự giám sát của Nhà nước, thay vì cưỡng chế. Ngoài ra, Luật đất đai sửa đổi còn thiếu nội dung về đất sử dụng đa mục đích và cơ chế hài hòa lợi ích khi chuyển đổi mục đích sử dụng đất.
TS Vũ Đình Ánh nhấn mạnh, cần phải thảo luận một cách nghiêm túc và toàn diện hơn về những vấn đề nguyên tắc trong dự thảo Luật Đất đai sửa đổi lần này. “Chỉ khi bảo đảm được sự nhất quán, đồng bộ, và đặc biệt là tuân thủ triệt để nguyên tắc thị trường trong định giá đất, chúng ta mới có thể xây dựng được một khuôn khổ pháp lý minh bạch, hiệu quả, đáp ứng được yêu cầu phát triển” - TS Vũ Đình Ánh nói.
Trong khuôn khổ Hội thảo, nhiều ý kiến của các chuyên gia cũng đã tập trung làm rõ những điểm nghẽn trong chính sách đất đai hiện hành, đặc biệt liên quan đến giá đất, thủ tục tiếp cận đất đai, cơ chế phân cấp quản lý và ứng dụng công nghệ số. Nhiều ý kiến đề xuất sớm hoàn thiện cơ sở dữ liệu đất đai quốc gia, bảo đảm liên thông, minh bạch; đồng thời cải cách thủ tục hành chính theo hướng đơn giản, hiệu quả, tạo thuận lợi cho nhà đầu tư và giảm thiểu rủi ro pháp lý.
