Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Phạm Đức Sơn - Tổng Biên tập Tạp chí Nhà đầu tư cho biết, phát triển nhà ở xã hội (NOXH) là chủ trương, chính sách lớn của Đảng, Nhà nước nhằm đáp ứng nhu cầu chỗ ở cho người thu nhập thấp, đồng thời góp phần tăng đầu tư, tiêu dùng, đảm bảo an sinh, tiến bộ và công bằng xã hội. Quyết định 388/QĐ-TTg ngày 3/4/2023 của Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án "Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn NOXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030".
Tuy nhiên, theo số liệu của Bộ Xây dựng, từ năm 2021 đến nay, cả nước mới có 657 dự án NOXH được triển khai, số lượng căn hoàn thành mới chỉ đạt 15,6% mục tiêu đến năm 2025. Chính phủ cũng đã dành gói 120 nghìn tỷ đồng để hỗ trợ chính sách NOXH nhưng tiến độ giải ngân còn rất chậm.
Tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XV đang diễn ra, Quốc hội đang xem xét thông qua Nghị quyết thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển NOXH. Trong đó, nhiều cơ chế đột phá, đặc thù được đưa ra, như: cắt, giảm một loạt thủ tục hành chính; để chủ đầu tư tự quyết định giá bán; mở rộng đối tượng hưởng chính sách; thành lập Quỹ Nhà ở quốc gia... Dự kiến, Nghị quyết sẽ được Quốc hội thông qua ngay 29/5 tới đây tại kỳ họp thứ 9 theo trình tự, thủ tục rút gọn.
Theo ông Sơn, Nghị quyết thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển NOXH khi được Quốc hội thông qua sẽ mang lại nhiều thay đổi, nhiều giải pháp mới, lớn, có tác động sâu rộng nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn, nút thắt giúp đẩy nhanh tiến độ phát triển NOXH.
Bà Tống Thị Hạnh - Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng) cho biết, kết quả thực hiện theo Đề án 1 triệu căn NOXH vừa qua chưa đạt kỳ vọng, có một số nguyên nhân. Một là, tổ chức thực hiện còn có các vướng mắc về thể chế, doanh nghiệp triển khai NOXH còn khó khăn và phức tạp hơn so với dự án nhà ở thương mại. Thứ hai, trình tự thủ tục đầu tư xây dựng NOXH còn phức tạp, mất nhiều thời gian. Thứ ba, các chính sách ưu đã và hỗ trợ thì doanh nghiệp khó tiếp cận. Thứ tư, đã có chính sách ưu đãi cho các chủ đầu tư phát triển NOXH song quỹ nhà ở cho thuê chưa phát triển.
Theo bà Hạnh, ngoài nguồn lực từ Nhà nước, quỹ nhà ở quốc gia hướng tới huy động mọi nguồn lực từ xã hội, trong đó có đóng góp của chủ đầu tư dự án nhà ở thương mại, từ người mua nhà và các tổ chức cá nhân. Quỹ cũng khuyến khích các chủ đầu tư dự án nhà ở thương mại có thể đóng góp bằng sản phẩm căn hộ do chính họ đầu tư. Do đó một chính sách mà dự thảo nghị quyết hướng đến và làm rõ nguồn lực để tạo lập quỹ nhà ở xã hội dành cho các đối tượng công chức, viên chức, người lao động và người trẻ dưới 35 tuổi.
Cũng theo Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản, Quỹ nhà ở này ban đầu trình lên dành để cho thuê và cho thuê, mua, song theo tiếp thu ý kiến chỉ đạo của Tổng Bí thư và thảo luận tại hội trường của các Đại biểu quốc hội, đã hướng đến quỹ NOXH do quỹ Nhà ở Quốc gia tạo lập ra và đầu tư xây dựng và chỉ nhắm đến một đối tượng cho thuê. Đây là phiên bản mới nhất Chính phủ gửi sang Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Quỹ nhà ở sẽ dùng luân phiên, nếu đối tượng hưởng chính sách đáp ứng thì hưởng và thuê nhà ở, khi đủ điều kiện mua nhà ở thương mại thì chuyển ra ngoài và căn nhà đó dành cho đối tượng khác. Ở nhóm chính sách thứ hai, liên quan việc rút ngắn thủ tục đầu tư xây dựng, khảo sát cho thấy định mức lợi nhuận 10% với doanh nghiệp thì không thu hút được nhà đầu tư khi đầu tư xây dựng NOXH, tuy nhiên nhiều doanh nghiệp có ý kiến bản chất không nằm ở mức lợi nhuận định mức, mà họ quan tâm nhiều hơn đến cải cách thủ tục hành chính, rút ngắn đầu tư xây dựng, quay vòng vốn dự án. Điều này có hiệu quả hơn nhiều so với nâng lợi nhuận định mức 10% lên một mức cao hơn. Nếu rút thời gian triển khai dự án từ 3 năm xuống 1 năm, ngay từ chi phí lãi vay, hay việc đưa dự án sớm hoàn thành sẽ đem lại lợi ích kinh tế hơn.
Tại Hội thảo, TS. Nguyễn Văn Khôi - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam cho rằng, để giải quyết hiệu quả bài toán phát triển NOXH, các địa phương cần xác định rõ nhu cầu thực tế, xây dựng kế hoạch với chỉ tiêu cụ thể hàng năm và 5 năm, coi đây là một nội dung trọng yếu trong chính sách an sinh xã hội.
Theo ông Khôi, quy hoạch đất và tạo mặt bằng sạch cho NOXH cần được ưu tiên trong kế hoạch phát triển hằng năm. Đồng thời, địa phương nên ban hành cơ chế ưu đãi phù hợp để thu hút đầu tư và tạo điều kiện cho người dân dễ dàng tiếp cận mua NOXH. Các chính sách này có thể bao gồm hỗ trợ lãi suất vay dưới 4%/năm trong thời gian 20 - 25 năm, giảm thuế giá trị gia tăng (VAT) xuống 0 - 3% cho doanh nghiệp đầu tư, hoặc cho vay từ quỹ phát triển của địa phương với lãi suất 2 - 3%/năm.
“Những cơ chế ưu đãi trên góp phần giảm giá thành nhà ở xã hội, người dân mới có điều kiện mua để ở thực. Đồng nghĩa với việc chủ đầu tư đầu tư xây dựng để tiêu thụ được sản phẩm nhanh chóng và tiếp tục tái đầu tư xây dựng nhà ở xã hội" - TS. Nguyễn Văn Khôi cho hay.
TS. Nguyễn Văn Khôi cũng đề nghị Chính phủ chỉ đạo, giao Bộ Xây dựng chủ trì có các phương án, giải pháp cụ thể để ổn định, giảm mặt bằng giá bất động sản với các vấn đề chính như: Tháo gỡ vướng mắc pháp lý, quy hoạch, quỹ đất, định giá đất, chuyển nhượng dự án bất động sản, cho phép chuyển đổi nhà ở thương mại, nhà ở tái định cư thành NOXH nhằm góp phần giảm chênh lệch phân khúc nhà ở và tăng nguồn cung NOXH. Định hướng để phát triển cân bằng các phân khúc thị trường bất động sản, chú trọng phát triển phân khúc NOXH, nhà ở phù hợp thu nhập người dân nhu cầu ở thực, nhà ở cho người lao động trẻ dưới 35 tuổi.
Đẩy nhanh tiến độ tháo gỡ vướng mắc cho các dự án bất động sản, để nhanh chóng đáp ứng đưa sản phẩm vào sử dụng, tăng thu nguồn ngân sách nhà nước và địa phương. Tạo lập nguồn vốn lãi suất thấp, đa dạng nguồn vốn thông qua thành lập Quỹ phát triển nhà ở (ưu tiên NOXH, nhà ở cho người thu nhập thấp và cho người dưới 35 tuổi…) từ quỹ đến từ ngân sách nhà nước, trái phiếu Chính phủ, vốn góp của địa phương, của một số tổ chức tài chính, của quỹ đầu tư trong và ngoài nước…
