Mỹ thuật ứng dụng và Mỹ thuật dân gian là một phần không thể thiếu trong dòng chảy lịch sử phát triển của mỹ thuật Việt Nam. Mỹ thuật ứng dụng và Mỹ thuật dân gian bao gồm các loại hình tranh, tượng dân gian, các đồ dùng trong sinh hoạt... phản ánh đời sống tinh thần, kỹ năng nghề nghiệp tinh xảo, khả năng sáng tạo, bản sắc dân tộc và giá trị thẩm mỹ của nền văn hóa Việt Nam.
Phát biểu tại Lễ ra mắt, ông Nguyễn Anh Minh - Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam cho biết, Không gian trưng bày Mỹ thuật ứng dụng và Mỹ thuật dân gian trước đây được trưng bày tại tầng 2 và 3 nhà B của Bảo tàng. Tuy nhiên sau nhiều năm phục vụ công chúng, trang thiết bị đã xuống cấp, không còn đáp ứng được yêu cầu của khách tham quan. Năm 2022, được sự đồng ý của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã triển khai dự án chỉnh lý trưng bày Bộ sưu tập Mỹ thuật ứng dụng và Mỹ thuật dân gian.
“Công nghệ số đang phát triển mạnh mẽ, số hóa hiện vật, ứng dụng công nghệ số vào trưng bày để làm mới cách giới thiệu bộ sưu tập, đổi mới trưng bày là nhu cầu của nhiều bảo tàng tại Việt Nam hiện nay, trong đó có Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Đối với 02 bộ sưu tập Mỹ thuật ứng dụng và Mỹ thuật dân gian đặc sắc, giàu giá trị truyền thống của dân tộc, bên cạnh phương pháp trưng bày làm nổi bật giá trị thẩm mỹ của từng hiện vật, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam lựa chọn sử dụng công nghệ số nhằm gia tăng trải nghiệm đa giác quan cho du khách” - Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam nhấn mạnh.
Không gian trưng bày Mỹ thuật ứng dụng và Mỹ thuật dân gian là một trong những nội dung quan trọng của hệ thống trưng bày Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, góp phần phản ánh rõ nét lịch sử phát triển của mỹ thuật Việt Nam từ truyền thống đến hiện đại. Hai phần trưng bày này luôn thu hút lượng lớn du khách trong và ngoài nước đến tham quan, nghiên cứu, tìm hiểu và thưởng ngoạn.
Bộ sưu tập Mỹ thuật ứng dụng của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam chọn lọc, giới thiệu một số hiện vật tiêu biểu như: trang phục, trang sức, nhạc cụ, vũ khí, công cụ lao động, vật dụng sinh hoạt, đồ chơi trẻ em… của một số dân tộc. Những hiện vật này phản ánh sự phong phú về kiểu dáng, chất liệu, hoa văn, màu sắc và kỹ thuật tạo tác, đồng thời thể hiện vẻ đẹp trong tư duy thẩm mỹ, kỹ năng nghề nghiệp tinh xảo và bản sắc văn hóa dân tộc. Sưu tập không chỉ cho thấy tính bản địa độc đáo mà còn minh chứng cho sự tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa Viễn Đông và Đông Nam Á, từ đó tạo nên một tổng thể hài hòa, thống nhất, đa dạng song vẫn đậm đà bản sắc mỹ thuật Việt Nam.
Bộ sưu tập Mỹ thuật dân gian với 02 loại hình chính là tranh và tượng, không chỉ phục vụ tín ngưỡng, lễ hội, mà còn góp phần giáo dục đạo đức, nhân cách trong đời sống thường nhật. Một số dòng tranh tiêu biểu gồm: Đông Hồ (Bắc Ninh), Hàng Trống (Hà Nội), Kim Hoàng (Hà Tây cũ), Làng Sình (Huế), cùng các dòng tranh thờ của người Kinh và các dân tộc Dao, Cao Lan, Tày, Nùng… Trong đó, Đông Hồ và Hàng Trống nổi bật bởi sắc thái riêng và sức sống lâu bền.
Tượng dân gian cũng phong phú về chất liệu như: đất nung, gỗ, kim loại..., phản ánh phong tục, tín ngưỡng, đời sống của các dân tộc qua từng thời kỳ. Có thể chia thành các nhóm: tượng sinh hoạt, tượng cảnh vật, theo tích truyện và tượng thờ. Miền Bắc có các trung tâm nổi bật như tượng đất làng Hồ (Bắc Ninh), Thổ Hà (Bắc Giang), tượng sứ Bát Tràng (Hà Nội)... Trong khi đó, Trường Sơn – Tây Nguyên nổi bật với tượng nhà mồ bằng gỗ mang phong cách dân gian đặc sắc. Mỗi tác phẩm dân gian đều mang tính biểu tượng cao, thể hiện cảm xúc hồn nhiên, trong trẻo, nhân văn, là kết tinh của bàn tay tài hoa, trí tuệ và tâm hồn nghệ nhân.
Với mong muốn gia tăng trải nghiệm, đáp ứng nhu cầu tham quan ngày càng cao của công chúng, thời gian qua, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã triển khai công tác đổi mới Không gian trưng bày Mỹ thuật ứng dụng và Mỹ thuật dân gian. Hệ thống trưng bày chuyên nghiệp với tủ kính, giá đỡ, màu sắc và ánh sáng làm nổi bật yếu tố thẩm mỹ của từng hiện vật, cùng với đó là ứng dụng công nghệ trình chiếu 3D mapping, màn hình tương tác tra cứu thông tin hiện vật… tạo nên nét đặc trưng riêng biệt của không gian trưng bày này.
