Theo số liệu của Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (Vasep), tính đến cuối tháng 6/2021, có khoảng 60% dân số trên toàn Liên minh châu Âu (EU) (tức 220 triệu người) đã được tiêm ít nhất một liều vaccine ngừa Covid 19. So với cùng kỳ năm ngoái, hoạt động sản xuất, kinh doanh của nhà nhập khẩu đang ổn định trở lại, tuy nhiên, xuất khẩu cá tra Việt Nam sang thị trường này vẫn tiếp tục giảm.
Tính đến nửa đầu tháng 6/2021, tổng giá trị xuất khẩu cá tra sang EU đạt 51 triệu USD, giảm 21% so với năm 2020. Lý do nào đã khiến giá trị xuất khẩu cá tra sang thị trường này mãi chưa thoát khỏi tăng trưởng âm ít nhất hai năm trở lại đây?
Trong 5 tháng đầu năm 2021, giá cá tra xuất khẩu trung bình sang thị trường EU vẫn dao động xung quanh mức 2,35 USD/kg, tương đương so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, các khách hàng nhập khẩu yêu cầu mua hàng chất lượng cao hơn nhưng giá thấp hơn nên nhiều doanh nghiệp xuất khẩu cá tra Việt Nam khó có thể tiếp tục duy trì doanh thu, thị phần ở thị trường này.
Tính tới cuối tháng 5/2021, đã có khoảng gần 25 doanh nghiệp xuất khẩu cá tra Việt Nam “thoái” lui khỏi thị trường EU. Hiện những thị trường thu hút nhiều nhất các doanh nghiệp cá tra tham gia xuất khẩu nhất trong những năm qua là Hà Lan, Đức, Bỉ, Italia và Tây Ban Nha.
Trước vấn đề này, một số doanh nghiệp xuất khẩu cá tra sang thị trường EU phản ánh rằng, trong nửa đầu năm nay, nhiều nhà nhập khẩu cho biết họ phải đối mặt với khó khăn về tài chính do nhu cầu tiêu thụ cá thịt trắng, trong đó có cá tra tại nhiều thị trường của khu vực chưa tăng, trong khi chi phí logistic, chi phí vận chuyển... tăng đáng kể. Nhiều khách hàng EU đã chủ động đề nghị được giảm mua, hủy hoặc hoãn các đơn hàng đã ký hoặc sắp sửa ký.
Theo đánh giá của một số doanh nghiệp cá tra, để giữ được mức giá xuất khẩu sang EU ổn định (không tăng cao) so với cùng kỳ năm ngoái là một cố gắng không nhỏ vì từ đầu năm nay, chi phí đầu vào cho sản xuất, nuôi trồng, chế biến đã tăng mạnh. Giá nguyên liệu vật tư tăng 3-4 đợt, các mặt hàng thiết yếu phục vụ cho hoạt động của nhà máy cũng tăng từ 5-25%: găng tay, nhựa, bao bì, băng keo... giá thức ăn thủy sản cũng tăng từ 15-20%, chưa kể tiền lương người lao động, cước vận tải biển tăng từ 5-7 lần...
Do vậy, hầu hết nhà chế biến cá tra không chấp nhận được đề nghị giảm giá từ khách EU sẽ “bỏ cuộc”, lặng lẽ chuyển hướng sang các thị trường khác.
EU hiện đang là một trong những đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam với kim ngạch hai chiều năm 2019 đạt 56,45 tỷ USD, trong đó xuất khẩu đạt 41,5 tỷ USD, nhập khẩu từ EU đạt 14,9 tỷ USD. EVFTA là một Hiệp định toàn diện, chất lượng cao và đảm bảo cân bằng lợi ích cho cả Việt Nam và EU, trong đó cũng đã lưu ý đến chênh lệch về trình độ phát triển giữa hai bên.
Sau khi có hiệu lực EVFTA sẽ là cú hích rất lớn cho xuất khẩu của Việt Nam, giúp đa dạng hóa thị trường và mặt hàng xuất khẩu, đặc biệt là các mặt hàng nông, thủy sản cũng như những mặt hàng Việt Nam vốn có nhiều lợi thế cạnh tranh.
Tuy nhiên, điều này vẫn chưa phản ánh đúng sự kỳ vọng của các bên, chí ít là câu chuyện xuất khẩu cá tra Việt Nam sang thị trường này.
