Chương trình nhằm góp phần hình thành và phát triển hệ thống chính sách, công cụ quản lý, mô hình kinh doanh, công nghệ và lối sống tuần hoàn; nhân rộng các mô hình thực tiễn về sản xuất và tiêu dùng bền vững, phát triển các ngành nghề hướng tới việc nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên, giảm phát thải và bảo vệ môi trường.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS. Mai Thanh Dung - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường cho biết, trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mới, yêu cầu đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng bền vững, tuần hoàn và phát thải thấp trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Quyết định số 222/QĐ-TTg ngày 23/01/2025 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn đến năm 2035 cùng với các văn bản pháp luật, chính sách, hướng dẫn mới đang từng bước hoàn thiện nền tảng pháp lý thúc đẩy phát triển mạnh mẽ kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam. Tuy nhiên, để các chính sách này đi vào thực tiễn và triển khai khả thi, vai trò của doanh nghiệp và chính quyền địa phương là vô cùng quan trọng.
“Có thể nhận thức sâu sắc rằng kinh tế tuần hoàn không chỉ là xu hướng toàn cầu, mà còn là động lực then chốt giúp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, tiết kiệm tài nguyên, giảm chi phí sản xuất, đổi mới công nghệ và mở ra những mô hình kinh doanh bền vững” – TS. Mai Thanh Dung nhấn mạnh.
Tại Hội thảo, các đại biểu đã cùng trao đổi, thảo luận nhằm chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, nhận diện khó khăn, vướng mắc trong quá trình chuyển đổi mô hình kinh doanh theo hướng tuần hoàn và phát triển bền vững. Đồng thời, cập nhật thông tin về các định hướng, chủ trương, các văn bản chính sách, pháp luật liên quan đến dự án xanh, dự án tuần hoàn và khung ESG.
PGS.TS. Nguyễn Thế Chinh - Viện trưởng Viện Chính sách kinh tế môi trường (EEPI) cho hay, tại Việt Nam, định hướng phát triển kinh tế tuần hoàn đã được thể chế hóa trong hàng loạt văn bản chiến lược, từ Chiến lược phát triển kinh tế – xã hội 2021 – 2030, Luật Bảo vệ môi trường 2020 đến các chương trình hành động của Chính phủ. Nhờ đó, nhiều ngành, địa phương và doanh nghiệp bước đầu tiếp cận mô hình tái chế – tái sử dụng, giảm chất thải và tối ưu tài nguyên.
Tuy nhiên, quá trình triển khai thực tế vẫn đối mặt hàng loạt khó khăn như: tư duy quản lý còn phân tán, hành lang pháp lý chưa hoàn thiện, thị trường sản phẩm tái chế phát triển chậm, nguồn lực đầu tư hạn chế và hành vi tiêu dùng xanh chưa phổ biến.
“Dù vậy, Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội mới: xu hướng tiêu dùng xanh tăng mạnh, chuyển đổi số và công nghệ môi trường phát triển, áp lực giảm phát thải theo các tiêu chuẩn quốc tế như CBAM, cùng dòng vốn FDI chất lượng cao vào sản xuất sạch hơn. Những động lực này mở ra khả năng thúc đẩy kinh tế tuần hoàn không chỉ như giải pháp môi trường, mà còn là động lực tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia” - PGS.TS. Nguyễn Thế Chinh khẳng định.
Ông cũng cho rằng, trong bối cảnh biến đổi khí hậu và yêu cầu phát triển bền vững ngày càng cấp bách, kinh tế tuần hoàn được xem là con đường để Việt Nam vừa bảo vệ môi trường, vừa tạo ra giá trị kinh tế mới. Việc hoàn thiện thể chế, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, mở rộng hạ tầng tái chế và khuyến khích tiêu dùng bền vững sẽ là chìa khóa để mô hình này đi vào thực chất, mang lại hiệu quả lâu dài cho nền kinh tế.
Theo TS. Lại Văn Mạnh - Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường, Việt Nam đang bước vào giai đoạn tăng tốc, khi các mục tiêu về tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải, thúc đẩy công nghệ xanh và mở rộng các mô hình tuần hoàn được xác định rõ ràng cho từng giai đoạn. Trên thế giới hiện có hơn 40 quốc gia xây dựng lộ trình kinh tế tuần hoàn, trong đó châu Âu, Nhật Bản, Trung Quốc đi đầu. Việt Nam cũng nhanh chóng bắt nhịp xu thế này với hệ thống chính sách hoàn chỉnh từ định hướng chiến lược đến quy định pháp luật cụ thể.
Tại lĩnh vực nông nghiệp – nơi có lượng phụ phẩm lớn, kinh tế tuần hoàn được định hướng trở thành giải pháp chủ đạo nhằm tái sử dụng tài nguyên, nâng cao giá trị sản phẩm và giảm ô nhiễm. Theo Đề án 540/QĐ-TTg, mục tiêu đến năm 2030: 50% phụ phẩm nông nghiệp được tái chế hoặc tái sử dụng; 80% rơm rạ được thu gom và xử lý; 100% trang trại xử lý chất thải theo mô hình tuần hoàn; 50% nước thải nuôi trồng thủy sản được xử lý và tái sử dụng; 100% cán bộ khuyến nông được tập huấn về kinh tế tuần hoàn. Những mục tiêu này giúp hướng tới nền nông nghiệp xanh, phát thải thấp, phù hợp xu thế xuất khẩu nông sản bền vững.
Mặc dù vậy, quá trình chuyển đổi vẫn đối mặt nhiều thách thức như: nhận thức của doanh nghiệp và người dân còn hạn chế; công nghệ xử lý chất thải, tái chế chưa đồng bộ; thiếu tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật áp dụng; một số chính sách ưu đãi còn khó tiếp cận; rủi ro “tẩy xanh” (greenwashing) đang xuất hiện trong thị trường sản phẩm tái chế…
Để thực thi kinh tế tuần hoàn hiệu quả, TS. Lại Văn Mạnh đề xuất một số nhiệm vụ cấp bách gồm: Xây dựng nền tảng chia sẻ dữ liệu quốc gia về kinh tế tuần hoàn; Xây dựng kế hoạch hành động kinh tế tuần hoàn của từng bộ ngành và địa phương; Hình thành hệ thống công cụ đánh giá, giám sát thực hiện; Đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng; Tăng cường hợp tác quốc tế và chuyển giao công nghệ xanh; Thúc đẩy thị trường sản phẩm tái chế, tái sử dụng; Đào tạo cán bộ quản lý và doanh nghiệp về mô hình kinh tế tuần hoàn.
Với hệ thống chính sách đồng bộ, mục tiêu rõ ràng và quyết tâm của Chính phủ, kinh tế tuần hoàn được kỳ vọng sẽ trở thành động lực quan trọng giúp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải, tạo việc làm xanh và thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu. Trong giai đoạn phát triển mới, mô hình kinh tế tuần hoàn không chỉ là yêu cầu tất yếu mà còn là cơ hội để Việt Nam bứt phá trong quá trình chuyển đổi xanh và phát triển bền vững.
