Nghi lễ cúng tế tổ tiên và lễ ban quạt là hai nghi lễ đặc sắc, chứa đựng ý nghĩa nhân văn sâu sắc, thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên và sự quan tâm đến bề tôi của nhà vua. Tiếp nối truyền thống cao đẹp ấy, hàng năm cứ đến dịp Tết Đoan Ngọ, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội phối hợp với Hội Di sản văn hóa Thăng Long, Công ty Cổ phần Ỷ Vân Hiên và Trung tâm bảo tồn phát triển nghệ thuật sân khấu Việt Nam thực hành nghi lễ tiến phẩm dâng hương lên các vị tiên đế và nghi lễ ban quạt.
Phát biểu tại chương trình, ông Nguyễn Thanh Quang – Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội cho biết, nhằm tôn vinh truyền thống văn hóa dân tộc, phát huy giá trị văn hóa phi vật thể của khu di sản Hoàng thành Thăng Long, trong những năm gần đây, Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội đã tổ chức, thể nghiệm các nghi lễ cung đình với mong muốn mang đến cho du khách những sản phẩm du lịch đặc sắc, đậm dấu ấn văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam. Một trong các nghi lễ cung đình đã trở thành hoạt động thường niên tại khu di sản chính là Tết Đoan Ngọ với chương trình “Tết Đoan Ngọ Thăng Long xưa”.
Thông tin thêm về Tết Đoan Ngọ, PGS.TS Trần Đức Cường – Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Việt Nam cho biết, Tết Đoan Ngọ hay còn được gọi là tết Đoan Dương, thường được tổ chức vào giờ Ngọ, ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch hằng năm. Đây là ngày tết truyền thống của một số quốc gia, vùng lãnh thổ Đông Á gồm Việt Nam, Triều Tiên, Đài Loan (Trung Quốc), Nhật Bản và Trung Quốc. Trong văn hóa cổ truyền Việt Nam, Đoan ngọ được xem là một trong những dịp lễ tết quan trọng bậc nhất.
Trong cung đình, Tết Đoan Ngọ là lễ thường triều, nhà vua chịu mệnh trời thực hiện một số nghi lễ như cúng tế các tiên đế, báo hiếu bậc sinh thành, ban yến và ban quạt cho văn võ bá quan, với mong ước ban phúc lành, ban sức khỏe, bình an cho muôn nhà. Tết được các vương triều tổ chức trang trọng với những lễ nghi mang tính cung đình. Các nguồn sử liệu cho biết, dưới thời Lê Trung Hưng, tết cũng là dịp để nhà vua, hoàng tộc sửa soạn lễ phẩm dâng tiến lên tổ tiên và các bậc sinh thành.
Chương trình “Tết Đoan Ngọ Thăng Long xưa” gồm các hoạt động: trưng bày về các phong tục dân gian truyền thống, nghi lễ trong cung đình ngày Tết Đoan Ngọ, thực hành hai nghi lễ đặc sắc ngày Tết Đoan Ngọ trong cung đình (nghi lễ cúng tế tổ tiên và nghi lễ ban quạt), thực hành phong tục dân gian “giết sâu bọ” và trình diễn, giao lưu nghệ thuật thưởng trà.
Những phong tục ăn trái cây, ăn bánh gio, ăn cơm rượu nếp, uống rượu hùng hoàng, xương bồ để “giết sâu bọ” trong người vào lúc sáng sớm; tục hái thảo mộc làm thuốc và làm trà vào giờ Ngọ; tục đeo chỉ ngũ sắc, đeo túi thơm có đựng hạt mùi, bột hùng hoàng để xua đuổi côn trùng… trong dịp Tết Đoan Ngọ được tái hiện tại không gian thờ cúng và không gian trưng bày các loại thảo mộc, túi thơm.
Khu trưng bày gợi nhớ đến hình ảnh hai khu phố cổ quen thuộc của Hà Nội là Thuốc Bắc và Hàng Mụn. Vào mỗi dịp Tết Đoan Ngọ, người dân kinh thành Thăng Long xưa lại nhộn nhịp đi mua chỉ ngũ sắc, túi thơm trên phố Hàng Mụn về đeo cho trẻ con; đi mua lá thảo mộc về làm trà đun nước uống hàng, mua thảo dược về phòng bệnh…
Ngoài ra, Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long – Hà Nội còn phối hợp với Hội Di sản văn hóa Thăng Long, Công ty CP Ỷ Vân Hiên và Trung tâm Bảo tồn phát triển nghệ thuật sân khấu Việt Nam thực hành nghi lễ tiến phẩm dâng hương lên các vị tiên đế và nghi lễ ban quạt. Đây là những nghi lễ mang tính cung đình được thực hiện dưới triều Lê Trung Hưng.
Chương trình diễn ra đến ngày 9/6 tại Khu di sản Hoàng thành Thăng Long, số 19C Hoàng Diệu, Ba Đình, Hà Nội.
