Giữ “sao” cho sản phẩm OCOP
Việc giữ vững được chất lượng sản phẩm OCOP, vai trò của các cơ quan quản lý Nhà nước trong việc thường xuyên kiểm tra, thanh tra là rất quan trọng. Các đơn vị tăng cường tổ chức các đoàn liên ngành kiểm tra, đánh giá thường xuyên, định kỳ, giám sát quá trình sản xuất của các cơ sở, các chủ thể. Có như vậy mới giữ vững được chất lượng sản phẩm OCOP đã được gắn sao.
Theo các chuyên gia, để đưa sản phẩm OCOP vươn xa, tỉnh Quảng Bình cần triển khai nhiều cơ chế, chính sách hỗ trợ các chủ thể từ khâu đào tạo, tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật, ứng dụng khoa học công nghệ, định hướng quy hoạch các vùng sản xuất hàng hóa, dịch vụ; hỗ trợ xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm và xây dựng thương hiệu bảo hộ sở hữu trí tuệ. Cùng với đó, phải đẩy mạnh hơn hoạt động quảng bá, xúc tiến thương mại.
Cơ quan lý Nhà nước, sẽ là các cơ quan nối dài, hướng dẫn hỗ trợ cho các chủ thể OCOP cùng phối kết hợp với các tập đoàn, các sàn giao dịch thương mại điện tử. Từ đó, đưa các sản phẩm OCOP không chỉ bó hẹp trong phạm vi của địa phương mà còn lan rộng ra ở những nơi khác. Hướng tới các sản phẩm được xuất khẩu ra thị trường thế giới thông qua các kênh, các sàn thương mại điện tử. Đây sẽ là một nội dung rất quan trọng để góp phần nâng cao giá trị sản xuất, nâng cao thu nhập cho các chủ thể OCOP.
Quảng Bình có 4 sản phẩm đạt OCOP 4 sao gồm: Cá bờm trắng (Hợp tác xã sản xuất, mua bán, chế biến thủy hải sản Vương Đoàn); Cao thìa canh Thanh Bình (Hợp tác xã sản xuất cây dược liệu sạch và Kinh doanh nông nghiệp xã Cự Nẫm): Nước mắm truyền thống Ngọc Biển (Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ TH Việt Trung) và Đũa gỗ Quảng Thủy (Hợp tác xã sản xuất, kinh doanh thương mại đũa gỗ Quảng Thủy). Các sản phẩm được công nhận OCOP 4 sao cấp tỉnh đều được chủ thể quan tâm đầu tư phát triển từ khâu sản xuất đến chế biến, tiêu thụ. Nhiều sản phẩm đã khẳng định được thương hiệu và có chỗ đứng trên thị trường. Tuy nhiên, để đạt được OCOP 5 sao là cả một chặng đường dài, cần nhiều nỗ lực.
Theo Chi cục Phát triển Nông Thôn - Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Quảng Bình, thời gian tới, các chủ thể cần đầu tư mở rộng sản xuất, bảo đảm đầu ra sản phẩm đáp ứng nhu cầu thị trường; tiếp tục đẩy mạnh quảng bá, tiêu thụ, đặc biệt là kết nối với các sàn giao dịch, thương mại điện tử…; xây dựng và hoàn thiện kế hoạch kiểm soát chất lượng sản phẩm, tiến tới áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến như ISO/HACCP/GMP… để xuất khẩu sản phẩm, hướng tới thị trường ngoài nước.
Sản phẩm nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp của tỉnh Quảng Bình đa dạng, phong phú, nhưng số lượng sản phẩm đạt tiêu chuẩn OCOP còn thấp, thiếu sản phẩm đạt tiêu chuẩn 5 sao. Các sản phẩm có nguồn gốc, lợi thế địa phương của Quảng Bình còn hạn chế về bao bì đóng gói và khả năng cạnh tranh, chủ yếu tiêu thụ tại địa phương.
Cũng theo các chuyên gia, việc đưa nông sản, sản phẩm OCOP lên các sàn thương mại điện tử hiện nay gặp không ít khó khăn bởi đây là phương thức tiêu thụ khá mới với người nông dân, nhất là đồng bào ở miền núi, vùng sâu. Đa số các chủ thể có sản phẩm OCOP ở Quảng Bình là những đơn vị sản xuất nhỏ lẻ, hạn chế về quy mô sản xuất, quảng bá và kết nối tiêu thụ sản phẩm. Các cơ sở chủ yếu sản xuất theo kinh nghiệm, gia truyền, nhưng khi tham gia vào chương trình OCOP thì phải đi theo các tiêu chuẩn, quy chuẩn và cần có sự đổi mới trong phương thức, tổ chức sản xuất. Do đó, cách tiếp cận của các chủ thể cũng bị lúng túng.
Hoạt động xúc tiến thương mại qua hội chợ triển lãm trong nước vẫn được đánh giá là cách làm hiệu quả. Qua đây, doanh nghiệp có cơ hội trực tiếp gặp gỡ khách hàng để đàm phán kinh doanh hoặc nghe phản hồi từ thị trường. Đối với thị trường quốc tế, xúc tiến thương mại tại ngước ngoài một cách chủ động sẽ giúp doanh nghiệp mở rộng cơ hội, chuẩn hóa sản phẩm OCOP cho thị trường xuất khẩu.
Thúc đẩy kinh tế nông thôn phát triển trên cơ sở phát huy nội lực, khơi dậy tiềm năng, thế mạnh của các địa phương và gia tăng giá trị sản phẩm nông sản. Qua đó, nâng cao thu nhập cho cư dân nông thôn, góp phần xây dựng Nông thôn mới bền vững, đi vào chiều sâu.
Việc công nhận và gắn sao sản phẩm OCOP là một quá trình vất vả và khắt khe về quy chuẩn, tiêu chuẩn… Việc giữ được chất lượng sản phẩm OCOP theo “sao” đã công nhận lại là việc khó khăn. Trên thực tế, có một số nơi, sản phẩm OCOP sau khi được công nhận có hiện tượng suy giảm về chất lượng và “tụt” tiêu chí yêu cầu.
Thực tế cho thấy, các sản phẩm tạo ra từ chương trình OCOP có sự khác biệt, mang tính đặc thù gắn với nét văn hóa truyền thống của từng địa phương. Đây là điều kiện quan trọng để sản phẩm OCOP chiếm ưu thế khi đi ra thị trường phân phối trong nước và xuất khẩu ra nước ngoài. Vì mang bản sắc văn hóa bản địa và đặc trưng của vùng miền.
Ông Phạm Hải Quỳnh – Viện trưởng Viện Du lịch và Phát triển châu Á cho biết: “Việc phát huy được giá trị lợi thế đặc sản của địa phương, phát huy các giá trị văn hóa bản địa là hết sức quan trọng. Để sản phẩm OCOP bán với giá cao bên cạnh vấn đề chất lượng thì người tiêu dùng còn quan tâm tới câu chuyện sản phẩm và giá trị văn hóa trong đó.
Việc giữ vững được chất lượng sản phẩm OCOP thì vai trò của các cơ quan quản lý Nhà nước trong việc thường xuyên kiểm tra, thanh tra là rất quan trọng. Các đơn vị tăng cường tổ chức các đoàn liên ngành kiểm tra, đánh giá thường xuyên, định kỳ, giám sát quá trình sản xuất của các cơ sở, các chủ thể. Có như vậy mới cùng họ giữ vững được chất lượng sản phẩm OCOP đã được gắn sao”.
Phát triển sản phẩm OCOP gắn với vùng nguyên liệu
Tại Quảng Bình, đề án OCOP đã tạo ra nhiều sản phẩm hàng hóa chất lượng cao, có thương hiệu mang tính chất đặc trưng lợi thế của từng vùng trên địa bàn, từ đó nâng chất lượng đời sống nông dân. Theo Sở Nông Nghiệp và Phát triển nông thôn Quảng Bình, đến nay tỉnh có 94 sản phẩm được công nhận, trong đó có 05 sản phẩm OCOP 4 sao và 89 sản phẩm OCOP 3 sao; có 63 chủ thể kinh tế có sản phẩm OCOP được công nhận, gồm 14 doanh nghiệp, 38 hợp tác xã và 11 hộ kinh doanh cá thể.
Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Quảng Bình đã hình thành một số vùng nguyên liệu về nông sản, dược liệu phù hợp gắn với phát triển sản phẩm OCOP như: Vùng nguyên liệu về cà gai leo, tinh dầu sả, nấm tại huyện Bố Trạch; vùng nguyên liệu nông sản ớt, tiêu tại huyện Lệ Thủy, tỏi sạch tại thị xã Ba Đồn.
Đặc biệt, đối với tỉnh, trong 6 nhóm sản phẩm OCOP thì ưu tiên phát triển 2 nhóm, gồm: Nhóm thực phẩm và nhóm dược liệu. Bên cạnh đó, trong quá trình triển khai chương trình OCOP, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Quảng Bình phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành liên quan để hỗ trợ các chủ thể kinh tế trong việc triển khai phương án sản xuất kinh doanh, hoàn thiện hồ sơ đánh giá phân hạng sản phẩm…
Mặc dù các sản phẩm OCOP được công nhận với nhiều chủng loại hàng hóa phong phú, mẫu mã đa dạng nhưng vẫn thiếu sản phẩm đạt tiêu chuẩn 5 sao. Ngoài ra, theo đánh giá của giới chuyên môn, các sản phẩm có nguồn gốc, lợi thế địa phương của Quảng Bình còn hạn chế về bao bì đóng gói và khả năng cạnh tranh, chủ yếu tiêu thụ tại địa phương. Đa số các chủ thể có sản phẩm OCOP là những đơn vị sản xuất nhỏ lẻ, hạn chế về quy mô, quảng bá và kết nối tiêu thụ sản phẩm. Bên cạnh đó, với tiềm năng, thế mạnh có sẵn, nhiều sản phẩm nông nghiệp ở Quảng Bình khẳng định được thương hiệu, uy tín trên thị trường.
Chương trình OCOP là sản phẩm địa phương, do đó, việc phát huy được giá trị lợi thế đặc sản của địa phương, là hết sức quan trọng. Bởi để sản phẩm OCOP bán với giá cao bên cạnh vấn đề chất lượng thì người tiêu dùng còn quan tâm tới câu chuyện sản phẩm.
Các chủ thể OCOP phải là những người đầu tiên có sự sáng tạo trong quá trình sản xuất của mình. Họ phải tư duy, nghiên cứu và phải trên cơ sở hiểu biết về tiềm năng, lợi thế của địa phương để từ đó đưa ra các ý tưởng để tạo ra được các sản phẩm mới trong quá trình sản xuất.
Theo Sở Nông Nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Quảng Bình, đến nay Quảng Bình có 94 sản phẩm được công nhận. Cùng với các kênh phân phối, mua bán truyền thống, thời gian gần đây, các cơ quan, đơn vị ở tỉnh đã hỗ trợ các chủ thể sản xuất đưa sản phẩm lên các kênh thương mại điện tử. Cụ thể, đến nay, có gần 40 sản phẩm OCOP của Quảng Bình được tiêu thụ qua các sàn thương mại điện tử Postmart.vn. Ngoài ra, Quảng Bình còn đẩy mạnh kết nối sản phẩm OCOP trên nền tảng số cho nên việc tiêu thụ sản phẩm công nghiệp địa phương này nhanh chóng và ổn định hơn.
