Tại nhiều quốc gia, kể cả các quốc gia có thị trường phát triển, doanh nghiệp nhà nước (DNNN) luôn đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Ở Việt Nam, DNNN được xác định là một trong những thành tố quan trọng của kinh tế Nhà nước, tạo nền tảng cho sự ổn định vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội, dẫn dắt các khu vực kinh tế khác cùng phát triển.
Phát biểu khai mạc Diễn đàn, ông Đỗ Tiến Sỹ - Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) cho biết, trong tiến trình đổi mới và hội nhập, DNNN luôn được Đảng và Nhà nước xác định là một bộ phận quan trọng của nền kinh tế quốc dân, là lực lượng vật chất nòng cốt để Nhà nước điều tiết, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn, an ninh năng lượng, an ninh lương thực, an ninh tài chính - tiền tệ, và góp phần thực hiện các chính sách an sinh xã hội.
Khu vực DNNN đã không ngừng nâng cao hiệu quả hoạt động, tái cơ cấu tổ chức, đổi mới quản trị và đẩy mạnh chuyển đổi số. Nhiều tập đoàn, tổng công ty nhà nước như: EVN, PVN, Mobifone, Viettel, VNPT, Vietnam Airlines…đã trở thành đầu tàu trong nhiều ngành, lĩnh vực, góp phần quan trọng vào tăng trưởng GDP, đóng góp ngân sách và bảo đảm ổn định kinh tế - xã hội.
“Tuy nhiên, hiệu quả hoạt động và sức cạnh tranh của khu vực DNNN vẫn chưa tương xứng với nguồn lực đang nắm giữ. Không ít doanh nghiệp vẫn còn hạn chế trong đổi mới quản trị, chậm chuyển đổi số, thiếu cơ chế khuyến khích sáng tạo và chia sẻ lợi ích gắn với trách nhiệm. Trong khi đó, bối cảnh cạnh tranh toàn cầu, sự chuyển đổi mạnh mẽ về công nghệ, xu thế phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức và cách mạng công nghiệp 4.0…đòi hỏi DNNN phải đổi mới toàn diện và sâu rộng hơn nữa” – ông Sỹ khẳng định.
Chia sẻ tại Diễn đàn, bà Nguyễn Thu Thủy - Phó Cục trưởng Cục Phát triển Doanh nghiệp Nhà nước (Bộ Tài chính) cho biết, trong những năm qua, DNNN đã liên tục được cơ cấu lại và giảm mạnh về số lượng. Đến nay, cả nước có 866 doanh nghiệp có vốn nhà nước, do 49 bộ, ngành và địa phương là đại diện chủ sở hữu phần vốn tại doanh nghiệp.
Tính đến cuối năm 2024, các doanh nghiệp này (không bao gồm 4 ngân hàng thương mại Nhà nước) quản lý tổng tài sản hơn 4,3 triệu tỷ đồng, vốn chủ sở hữu trên 1,9 triệu tỷ đồng và đóng góp cho ngân sách nhà nước hơn 400 nghìn tỷ đồng mỗi năm. Quy mô tổng tài sản và vốn chủ sở hữu của DNNN hiện thấp hơn so với khu vực doanh nghiệp ngoài Nhà nước (giai đoạn 2017 – 2023 chỉ chiếm khoảng 22,6% tổng tài sản và 15,2% tổng nguồn vốn của toàn bộ doanh nghiệp). Tuy nhiên, khu vực này lại đóng góp bình quân 34,2% tổng thu ngân sách nhà nước. Điều đó cho thấy, DNNN vẫn giữ vai trò trụ cột của nền kinh tế.
“Doanh nghiệp nhà nước - trọng tâm là các tập đoàn, tổng công ty nhà nước tiếp tục đóng vai trò chi phối, chủ đạo trong những ngành, lĩnh vực có tính chất chiến lược, thiết yếu đối với sự phát triển kinh tế - xã hội. Đây cũng là công cụ quan trọng để thực hiện ổn định nền kinh tế vĩ mô, đối phó với những biến động của thị trường, kiềm chế lạm phát, bảo đảm cân bằng về đầu tư phát triển theo vùng, miền; góp phần xây dựng và phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng cần thiết cho nền kinh tế, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại” – bà Thuỷ nhấn mạnh.
Về định hướng phát triển trong thời gian tới, Phó Cục trưởng Cục Phát triển Doanh nghiệp Nhà nước cho hay, trong bối cảnh mục tiêu đặt ra trong giai đoạn tới là nước ta trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030; trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045; duy trì tốc độ tăng trưởng “2 con số” trong giai đoạn 2026 – 2030; triển khai có hiệu quả các Nghị quyết “trụ cột” về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, về hội nhập quốc tế trong tình hình mới, về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, về phát triển kinh tế tư nhân… đòi hỏi phải có những cải cách và biện pháp thúc đẩy tăng trưởng đột phá đối với DNNN, cơ cấu lại khu vực này theo hướng tinh gọn, hiệu quả để DNNN thực sự phát huy vai trò mở đường, dẫn dắt trong các ngành lĩnh vực then chốt, thiết yếu của nền kinh tế.
Tại Diễn đàn, các chuyên gia cũng đều có chung nhận định, DNNN luôn là lực lượng nòng cốt trong nền kinh tế, góp phần quan trọng trong việc bảo đảm các cân đối lớn, ổn định vĩ mô, an ninh năng lượng và an sinh xã hội. Khối doanh nghiệp này giữ vị trí chủ lực trong nhiều ngành, lĩnh vực then chốt như năng lượng, tài chính, hạ tầng, viễn thông, logistic; đồng thời đóng vai trò điều tiết thị trường, góp phần cho mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Hiệu quả hoạt động của DNNN không chỉ là yêu cầu nội tại mà còn là nhiệm vụ trọng tâm trong việc cơ cấu lại nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng. Trong bối cảnh cạnh tranh và chuyển đổi số toàn cầu, khu vực DNNN cần đổi mới mạnh mẽ về quản trị, công nghệ và tư duy phát triển để thực sự giữ vai trò dẫn dắt, lan tỏa và kiến tạo tăng trưởng.
