Sự kiện được tổ chức trong bối cảnh thế giới đang trải qua một “làn sóng chuyển dịch năng lượng” mạnh mẽ, khi các quốc gia đặt mục tiêu giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch truyền thống, tăng cường vai trò của khí thiên nhiên như một “nhiên liệu bản lề” trong lộ trình giảm phát thải và đảm bảo an ninh năng lượng.
Phát biểu khai mạc Diễn đàn, TS. Mai Duy Thiện - Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam, Tổng Biên tập Tạp chí Năng lượng sạch Việt Nam chia sẻ: “Chúng ta đang sống trong một giai đoạn có tính bước ngoặt của ngành năng lượng toàn cầu. Chuyển dịch năng lượng không còn là khái niệm mang tính định hướng dài hạn, mà đã trở thành quá trình hiện hữu, tác động trực tiếp đến an ninh năng lượng, tăng trưởng kinh tế, môi trường và năng lực cạnh tranh quốc gia. Các mục tiêu về giảm phát thải khí nhà kính, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn đang đặt ra những yêu cầu mới đối với mọi quốc gia, trong đó có Việt Nam và các nước ASEAN”.
Trong bối cảnh này, khí thiên nhiên (gồm CNG, LNG, LPG) được xem là nguồn năng lượng chuyển tiếp quan trọng giữa các nguồn năng lượng truyền thống và năng lượng tái tạo; đóng vai trò "cầu nối" trong lộ trình hướng tới phát triển bền vững và giảm phát thải. Khí thiên nhiên không chỉ giúp giảm phát thải so với than và dầu, mà còn góp phần nâng cao tính linh hoạt, ổn định cho hệ thống năng lượng, đặc biệt trong phát điện, công nghiệp, giao thông vận tải và dân dụng.
Đối với Việt Nam, nhu cầu năng lượng được dự báo sẽ tiếp tục tăng nhanh trong nhiều thập kỷ tới, cùng với quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa và hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu. Trong khi đó, các nguồn năng lượng trong nước đang dần suy giảm, còn năng lượng tái tạo tuy phát triển mạnh mẽ nhưng vẫn cần thời gian để hoàn thiện hạ tầng, công nghệ lưu trữ và cơ chế thị trường.
Chính vì vậy, việc phát triển thị trường khí thiên nhiên một cách đồng bộ, minh bạch và bền vững là yêu cầu mang tính chiến lược, gắn liền với mục tiêu đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và thực hiện cam kết phát thải ròng bằng 0 (Net Zero).
“Để thị trường CNG, LPG và LPG phát triển hiệu quả, không thể thiếu vai trò định hướng, kiến tạo và điều phối của Nhà nước, đặc biệt là sự tham gia tích cực của các bộ, ban, ngành, các cục, vụ, viện trong xây dựng thể chế, chính sách, quy hoạch và tiêu chuẩn kỹ thuật. Đồng thời, sự đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp, các tổ chức khoa học - công nghệ, các định chế tài chính và đối tác quốc tế là yếu tố then chốt để chuyển hóa các định hướng chiến lược thành những dự án cụ thể, khả thi và hiệu quả” - TS. Mai Duy Thiện nhận định.
Tham luận tại Hội thảo, TS. Nguyễn Quốc Thập – Chủ tịch Hội Dầu khí Việt Nam cho rằng, Việt Nam hiện có sự đồng thuận rất cao về mục tiêu chiến lược và các quy hoạch dài hạn trong phát triển năng lượng. Tuy nhiên, khi triển khai vào thực tiễn, nhiều mâu thuẫn nảy sinh do chính sách thiếu nhất quán, các “mục tiêu kép” bị chồng chéo mà không có điểm dung hòa rõ ràng. Sự thiếu đồng bộ này đang trở thành rào cản lớn nhất đối với sự phát triển của ngành năng lượng nói chung và lĩnh vực khí nói riêng.
Một thách thức then chốt khác là bài toán giá khí, đặc biệt là LNG – loại hàng hóa chịu tác động mạnh từ biến động toàn cầu và các yếu tố địa chính trị. Theo TS. Nguyễn Quốc Thập, biến động giá là đặc trưng không thể tránh của thị trường LNG, vì vậy vấn đề không nằm ở việc né tránh mà ở chỗ xây dựng cơ chế chính sách đủ linh hoạt để quản trị rủi ro và tạo niềm tin cho nhà đầu tư.
Trong khi đó, việc theo đuổi đồng thời nhiều mục tiêu như bảo đảm an ninh năng lượng, kiểm soát giá điện, giảm phát thải và thu hút đầu tư tư nhân, nhưng chưa xác định rõ ưu tiên, khiến chính sách khó đi vào cuộc sống, đặc biệt bất lợi cho các dự án khí có thời gian thu hồi vốn dài.
Bên cạnh áp lực về giá và chính sách, điện khí LNG còn đối mặt với bài toán hiệu quả kinh tế và hạ tầng. Chi phí LNG nhập khẩu, tái hóa khí và logistics ở mức cao, trong khi cơ chế giá điện và hợp đồng mua bán chưa đủ khả năng chia sẻ rủi ro, khiến hầu hết các dự án chưa đạt quyết định đầu tư cuối cùng. Đồng thời, hạ tầng truyền tải điện chưa theo kịp tốc độ phát triển nguồn, làm gia tăng nguy cơ đầu tư lớn nhưng không thể phát điện hiệu quả nếu không được nâng cấp đồng bộ.
Từ góc nhìn kinh tế, PGS.TS Ngô Trí Long cho rằng, khí thiên nhiên giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong cấu trúc thị trường điện Việt Nam, nhất là trong bối cảnh nước ta đang xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch theo tín hiệu thị trường. Theo ông, vấn đề then chốt của thị trường khí là hành lang pháp lý và chính sách. Nghị quyết 70 của Quốc hội đã xác định rõ mục tiêu xóa bỏ cơ chế “xin – cho”, tiến tới vận hành thị trường năng lượng theo quy luật thị trường. Để hiện thực hóa mục tiêu này, điều quan trọng nhất là xây dựng một “luật chơi” rõ ràng cho thị trường khí, từ quy tắc giao dịch, giá hợp đồng, hạ tầng đến tiêu chuẩn an toàn và tính minh bạch.
“Thị trường khí thiên nhiên Việt Nam và ASEAN đang ở thời khắc bản lề: nếu chúng ta chậm chân, có thể bỏ lỡ cơ hội lớn và rơi vào tình thế bị động; nhưng nếu đi nhanh mà không có luật chơi chuẩn mực, thị trường có thể méo mó, rủi ro sẽ dồn vào Nhà nước và người dân. Con đường đúng, theo tôi, là: “Phát triển thị trường khí trên nền tảng nguyên tắc thị trường, trong khung khổ pháp lý hiện đại, gắn với mục tiêu Net Zero và hội nhập sâu với khu vực ASEAN và thế giới”. Đây không chỉ là câu chuyện của ngành năng lượng, mà là một phần quan trọng trong chiến lược nâng cao năng lực cạnh tranh và sức chống chịu của nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn tới” - PGS.TS Ngô Trí Long khẳng định.
Tại Diễn đàn, nhiều tham luận cũng nhấn mạnh vai trò của doanh nghiệp trong việc thúc đẩy thị trường khí thiên nhiên phát triển theo hướng hiệu quả và bền vững. Việc ứng dụng công nghệ mới trong lưu trữ, vận chuyển và sử dụng khí, cùng với các giải pháp quản lý thông minh, được xem là yếu tố then chốt giúp giảm chi phí và nâng cao tính cạnh tranh.
Đồng thời, các giải pháp tài chính xanh, cơ chế huy động vốn dài hạn và hợp tác quốc tế cũng được đánh giá là cần thiết để hỗ trợ các dự án khí quy mô lớn. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, việc kết nối với các đối tác trong khu vực ASEAN sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận kinh nghiệm, công nghệ và nguồn vốn, qua đó nâng cao vị thế trên thị trường khu vực.
Thông qua các phiên thảo luận và tham luận chuyên sâu, Ban Tổ chức kỳ vọng Diễn đàn sẽ góp phần cung cấp thông tin cập nhật, đa chiều cho các nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp; tăng cường kết nối, hợp tác giữa các bên liên quan; qua đó đóng góp thiết thực cho mục tiêu chuyển dịch năng lượng, phát triển kinh tế xanh và giảm phát thải khí nhà kính của Việt Nam và khu vực ASEAN.
