Cơ cấu dân số trẻ cùng tỷ lệ chi tiêu hộ gia đình trong cấu phần GDP luôn duy trì ở mức cao (xung quanh 68%) khiến Việt Nam trở thành một trong những thị trường bán lẻ hấp dẫn nhất thế giới. Năm 2019, doanh số bán lẻ Việt Nam tiếp tục kéo dài chuỗi tăng trưởng không ngừng ở mức hai chữ số, suốt hai thập kỷ.
Tạp chí Nhà Quản Lý xin điểm lại các xu hướng chính của ngành bán lẻ Việt Nam năm 2019.
Công nghệ tham gia vào vận hành bán lẻ
Việc mở rộng quy mô chuỗi bán lẻ mang đến cho các doanh nghiệp bán lẻ cơ hội chưa từng có, với lượng khách hàng đông đảo và đa dạng, có lợi thế đàm phán với các nhà cung ứng, nhận được tỷ lệ chiết khấu cao… Tuy nhiên, sự đa dạng trong nhu cầu, thị hiếu của khách hàng, cùng với sự phức tạp trong điều phối chuỗi cung ứng với các điểm bán lẻ ngày càng mở rộng, khiến các doanh nghiệp bán lẻ phải đối mặt với bài toán tối đa hoá trải nghiệm khách hàng, đồng thời tối ưu hoá quá trình vận hành của chuỗi, giảm thiểu sai sót, lãng phí, kém hiệu quả.
Các ứng dụng công nghệ đang tham gia ngày càng sâu vào quá trình vận hành bán lẻ nói chung, khi dữ liệu về khách hàng, về hàng hoá, nhà cung ứng ngày càng trở nên phức tạp.
Những chiếc camera trong cửa hàng Couple TX tại quận 7 (TP.HCM) tiếp tục hoạt động như đã từng suốt thời gian qua. Khách hàng và ngay cả nhân viên bán hàng đều không nhận ra điều đặc biệt bên trong những chiếc camera đó trong vài tuần trở lại đây.
Palexy - công ty chuyên cung cấp những giải pháp đo lường, phân tích dữ liệu khách hàng, đã chính thức hợp tác với Couple TX vào cuối tháng 11 vừa qua. Bằng việc phân tích hình ảnh khách hàng đến cửa hàng qua những chiếc camera được lắp đặt sẵn, Palexy sẽ cho biết những thông tin cơ bản như: Độ tuổi, giới tính, thời gian dừng chân tại mỗi kệ sản phẩm, mức độ tương tác của khách hàng và nhân viên bán hàng, tính toán tỷ lệ chuyển đổi - là số lượng người mua hàng trên tổng số lượng khách vào cửa hàng…
Từ những thông tin dường như hỗn độn này, Palexy đưa ra những khuyến nghị về cách sắp đặt sản phẩm trong cửa hàng, nhận ra mặt hàng nào đang hút khách, đồng thời đo lường hiệu quả của các chiến dịch marketing, thể hiện ở việc thu hút thêm khách hàng đến với cửa hàng.
Công nghệ này đã được các nước trên thế giới áp dụng từ lâu nhưng lâu nay chưa được các doanh nghiệp bán lẻ tại Việt Nam thực sự quan tâm. "Tương lai của ngành bán lẻ là tối ưu hoá trải nghiệm khách hàng, bất kể trên môi trường online hay offline” - Thông Đỗ, đồng sáng lập Palexy nhận định.
Locus - doanh nghiệp đa quốc gia vừa vào Việt Nam được năm tháng cung cấp các ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong lĩnh vực bán lẻ và logistics cho biết đã tiếp cận được một loạt khách hàng lớn như Vua Nệm, Giao hàng nhanh, Giao hàng Tiết kiệm... Đại diện Locus lý giải, công nghệ của đơn vị này sẽ ghi nhận thói quen mua hàng, lịch sử vận chuyển phân tích dữ liệu và đưa ra các khuyến cáo trong tương lai về kế hoạch hành trình bán hàng, tồn kho. Locus hỗ trợ tối ưu hóa chuỗi cung ứng tự quản, do đó giảm thiểu sự phụ thuộc vào con người.
"Có rất nhiều công ty cung cấp các giải pháp trí tuệ nhân tạo giản dị như chúng tôi, nhưng không có nhiều đối thủ trực tiếp cạnh tranh vì mỗi đơn vị sẽ giải quyết một bài toán khác nhau về vận hành - dù nhỏ", đại diện Locus này nói.
Các ông lớn bán lẻ gia nhập thị trường
Là thị trường bán lẻ hấp dẫn hàng đầu thế giới, Việt Nam đang là điểm đến yêu thích của các hãng bán lẻ nổi tiếng toàn cầu.
Uniqlo nối tiếp Zara, H&M cuối cùng đã có mặt tại Việt Nam vào cuối năm 2019.
Đã hơn một tuần khai trương, sức nóng của cửa hàng Uniqlo rộng hơn 10.000 m2 nằm ngay trung tâm quận 1 vẫn chưa hề hạ nhiệt. Người mua vẫn phải xếp hàng, khoảng 15 phút mới có thể vào trong. Đây là cửa hàng đầu tiên của Uniqlo mở tại Việt Nam, được mở sau một thời gian dài cân nhắc do giá thuê bất động sản tại các khu trung tâm quá đắt đỏ. Tuy nhiên, người Việt, đặc biệt là những cư dân đô thị đã sớm quen với nhãn hiệu này từ nhiều năm trước, với những mẫu áo phông, áo giữ nhiệt, áo gió… phổ biến của hãng thời trang đến từ Nhật Bản.
Ông Nguyễn Quốc Anh, Phó tổng giám đốc Batdongsan.com.vn lý giải, thời gian qua, Việt Nam thu hút một loạt các hãng thời trang, thương hiệu F&B (dịch vụ ăn uống. Đặc biệt, ngành F&B đang phát triển mạnh, dẫn đến giá cho thuê mặt bằng bán lẻ Việt Nam thuộc hàng đắt đỏ nhất khu vực. Hawker Chan (Singapore), Ding Tai Fung (Đài Loan), Greyhound (Thái Lan) và Putien (Trung Quốc)…là các chuỗi F&B đã và đang tìm mặt bằng bán lẻ để mở các chuỗi nhà hàng tại Việt Nam - báo cáo của Savills tiết lộ. The Coffee Club - chuỗi nhà hàng cà phê đến từ Australia đã mở hai nhà hàng tại trung tâm quận 1, quận 7 và sắp sửa mở thêm tại quận 2 - TP.HCM.
...Và rời khỏi cuộc chơi
Vingroup, tập đoàn tư nhân hàng đầu Việt Nam vừa tuyên bố rút hẳn khỏi thị trường bán lẻ trực tiếp bằng việc nhượng chuỗi siêu thị và cửa hàng tiện lợi (Vinmart và Vinmart+) với trên 2.000 điểm bán cho Masan Consumer Holding - doanh nghiệp kinh doanh hàng tiêu dùng lớn nhất Việt Nam. Đồng thời, Vingroup tuyên bố dừng/tạm dừng hoạt động trang thương mại điện tử Adayroi.com ngay trong những ngày tới đây, sáp nhập vào VinID - …, đóng cửa chuỗi điện máy VinPro.
Tích hợp trang thương mại điện tử Adayroi vào VinID, ứng dụng cung cấp các dịch vụ cho cư dân của hệ sinh thái Vingroup như đóng viện phí, học phí, trả tiền điện nước,… là cách Vingroup đang tận dụng lợi thế dữ liệu khách hàng để cá nhân hoá dịch vụ cung ứng tới từng khách hàng.
Tập trung nguồn lực cho hai mảng kinh doanh chính là công nghiệp và công nghệ, Vingroup đang rút chân khỏi mảng bán lẻ trực tiếp mà tập đoàn đã có những thành công bước đầu.
Shop&Go, FiviMart, Viễn thông A đã phải rút lui, nhường sân chơi cho Vingroup trong quá trình M&A đầy khắc nghiệt.
“Không tìm được mô hình kinh tế đạt lợi nhuận”, hồi tháng Năm, Auchan - “gã khổng lồ” ngành bán lẻ Pháp quyết định rút lui khỏi Việt Nam sau bốn năm hoạt động. Saigon Co.op - một doanh nghiệp bán lẻ lớn trong nước đã tiếp quản 15 cửa hàng, 200 nhân viên và 200 nghìn khách hàng thành viên của nhà bán lẻ Pháp tại Việt Nam.
Hàng xa xỉ không còn là động lực của các trung tâm thương mại
Cách đây 10 năm, Vincom Plaza trên phố Bà Triệu (Hà Nội) là biểu tượng của sự sang chảnh với một loạt các nhãn hiệu hàng xa xỉ Hermes, Christian Dior, Hugo Boss, Chopard, Versace, Ralph Lauren, Zegna, Omega, IWC, Montblanc... Ngày nay, khách hàng có thể tới trung tâm thương mại này để ăn lẩu băng chuyền và mua hàng của Bò Sữa - một nhãn hiệu thời thời trang đường phố cho giới trẻ của Việt Nam.
Thị trường cho thuê mặt bằng bán lẻ đang dần giảm bớt sự phụ thuộc vào ngành thời trang và mỹ phẩm, từng là động lực tăng trưởng chính của các trung tâm thương mại hàng đầu. Bên cạnh ngành giải trí, chăm sóc sức khoẻ,… thì F&B đang hiện diện ngày càng dày đặc tại các mặt bằng bán lẻ đắc địa tại các thành phố.
Mô hình các trung tâm thương mại chỉ để bán các sản phẩm thời trang, mỹ phẩm đã dần trở nên lỗi thời và không hiệu quả, do không thu hút được khách hàng. Các trung tâm thương mại hiện tại thường tích hợp các điểm vui chơi, giải trí, thời trang và ăn uống, để thu hút khách hàng tại mọi nhu cầu.
Giá thuê mặt bằng bán lẻ khu trung tâm TP.HCM đã đạt mức xấp xỉ 130 USD/m2/tháng tính đến quý I.2019, theo CBRE. Nguồn cung eo hẹp khiến mức giá này tiếp tục tăng ngay cả với các hợp đồng gia hạn. Chi phí thuê mặt chiếm tỉ trọng lớn nhất, và vị trí thường quyết định thành bại của một nhà hàng. Hơn một phần ba chi tiêu cá nhân của người Việt là dành cho lĩnh vực ăn uống, căn cứ vào tỷ trọng giỏ hàng hoá theo quy định của Tổng cục thống kê. Lượng khách hàng đông đảo của F&B đang khiến ngành này trở thành một nhân tố mới khiến thị trường bất động sản bán lẻ ngày càng trở nên sôi động.
Cánh tay hỗ trợ bán lẻ phát triển mạnh
Saigon Co.op - nhà bán lẻ hàng tiêu dùng với 800 siêu thị trên khắp cả nước vừa ký hợp tác để ví điện tử Momo trở thành kênh thanh toán chính thức của hệ thống siêu thị này. Ông Phạm Thành Đức, Tổng giám đốc Ví MoMo thừa nhận vẫn chưa tìm ra câu trả lời thấu đáo cho câu hỏi thách thức: “Vì sao người tiêu dùng Việt Nam lại cần phải thanh toán di động trong khi thanh toán bằng tiền mặt vẫn tiện lợi?”.
Các ví điện tử ban đầu cũng tiếp cận tương tự cách Visa, MasterCard khoảng 10 năm trước âm thầm thâm nhập thị trường bằng việc đặt biển hiệu ở ngay quầy thanh toán, từng bước tiếp cận thị người tiêu dùng. Ngày nay, Visa và MasterCard thống trị các mạng thanh toán cho các dịch vụ thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ, thu phí cấp phép từ các nhà bán lẻ và ngân hàng, trong một số trường hợp là người tiêu dùng.
Các hình thức thanh toán không tiền mặt như thẻ ATM, Visa, MasterCard, ví điện tử, tiền di động đang khiến việc thanh toán trong các hình thức bán lẻ trở nên nhanh chóng và thuận tiện hơn bao giờ hết.
Cũng chưa bao giờ, thị trường giao nhận hàng hoá phát triển mạnh mẽ như năm vừa qua.
Giao Hàng Nhanh, startup chuyên giao hàng với hàng nghìn điểm ký gửi trên khắp cả nước đã chứng tỏ mô hình đúng đắn của mình khi neo vào hệ sinh thái bán lẻ đang ngày càng phát triển. Startup này vừa nhận 100 triệu USD đầu tư từ Temasek, quỹ đầu tư đến từ Singapore.
Các ứng dụng giao hàng quãng ngắn, nội thành cũng phát triển mạnh mẽ như Ahamove, GrabExpress, beExpress, giaohangtietkiem….
Thanh toán không tiền mặt và hệ thống logistics đang hỗ trợ đắc lực trong vận hành của hệ sinh thái bán lẻ hiện nay.
