Luật Báo chí (sửa đổi): Cần thích ứng với thực tiễn mới
Phát biểu khai mạc hội thảo, Phó Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam - ông Phạm Ngọc Linh nhấn mạnh rằng, Luật Báo chí năm 2016 đã đóng vai trò quan trọng trong việc định hình hệ thống báo chí cách mạng Việt Nam, tạo hành lang pháp lý cơ bản để báo chí hoạt động hiệu quả. Tuy nhiên, sau 8 năm, trước những biến chuyển sâu sắc về công nghệ, xã hội và truyền thông toàn cầu, Luật cần được điều chỉnh toàn diện để phù hợp hơn với thực tiễn.
Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) lần này bổ sung nhiều điểm mới như: tăng cường trách nhiệm của cơ quan chủ quản báo chí, làm rõ sự khác biệt giữa báo và tạp chí, quy định chi tiết về điều kiện cấp thẻ nhà báo, đồng thời điều chỉnh cơ chế quản lý báo chí trong không gian mạng.
Các chuyên gia đều thống nhất rằng, việc sửa đổi luật không chỉ nhằm khắc phục các bất cập tồn tại trong văn bản cũ, mà còn phải đóng vai trò tiên phong trong việc tạo lập một nền báo chí hiện đại, chuyên nghiệp, nhân văn và có khả năng thích ứng cao với sự thay đổi không ngừng của thời đại.
Tạp chí khoa học – một bộ phận không thể thiếu của báo chí nước nhà
Một trong những nội dung nhận được nhiều ý kiến đóng góp là vai trò và vị thế của tạp chí khoa học trong hệ sinh thái báo chí Việt Nam. Phó Tổng Thư ký Liên hiệp Hội Việt Nam – ông Lê Công Lương khẳng định: “Tạp chí khoa học không thể chỉ được nhìn nhận đơn thuần như một dạng báo chí phổ thông. Chúng có vai trò đặc biệt trong việc lan tỏa tri thức khoa học, phản biện chính sách và thúc đẩy nghiên cứu phát triển. Do đó, cần có những quy định riêng biệt và rõ ràng trong luật để định danh, bảo vệ và tạo điều kiện cho tạp chí khoa học phát triển đúng với bản chất và sứ mệnh của mình.”
Ông cũng đề xuất cần tạo cơ chế hỗ trợ mô hình xuất bản mở (Open Access), xuất bản song ngữ và áp dụng hệ thống phản biện điện tử nhằm nâng cao chất lượng và uy tín học thuật, đồng thời tăng cường khả năng hội nhập quốc tế cho các tạp chí khoa học Việt Nam.
Nhà xã hội học Phạm Bích San cũng bổ sung: “Không thể có một nền khoa học vững mạnh nếu thiếu vắng một diễn đàn học thuật độc lập và minh bạch. Tạp chí khoa học cần được xem là trụ cột trong hệ thống truyền thông tri thức, chứ không phải chỉ là công cụ bổ trợ."
Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra những rào cản lớn đang tồn tại như thiếu cơ chế tài chính ổn định, tiêu chuẩn xuất bản chưa đồng đều, hiện tượng bài viết chất lượng thấp lấn át nội dung tốt. Những vấn đề này nếu không được giải quyết sẽ kìm hãm sự phát triển lành mạnh và bền vững của các tạp chí khoa học trong nước.
Chuẩn hóa khái niệm, ngôn ngữ và đảm bảo thực thi hiệu quả
Bên cạnh các nội dung lớn, nhiều ý kiến cũng góp ý cụ thể về mặt ngôn ngữ và cách diễn đạt trong Dự thảo. Ví dụ, thuật ngữ “không gian mạng” và “mạng xã hội” đang được dùng chưa nhất quán; hay cụm từ “nhân văn” trong định hướng phát triển báo chí bị cho là mang tính khái quát, trừu tượng, khó lượng hóa trong thực tế thực thi.
Một số đại biểu cũng cảnh báo tình trạng “Luật chờ Nghị định”, khi nhiều điều khoản chỉ nêu chung chung và ghi “Chính phủ quy định chi tiết”. Điều này dễ dẫn đến việc luật có hiệu lực nhưng không thể triển khai đồng bộ nếu văn bản hướng dẫn chậm ban hành.
Ngoài ra, Điều 6 quy định về giới hạn quyền tự do báo chí cũng nhận được nhiều quan tâm. Các đại biểu đề nghị cần làm rõ khái niệm “lạm dụng quyền tự do báo chí”, đồng thời thiết lập cơ chế giám sát độc lập để tránh việc áp dụng không công bằng, từ đó hạn chế nguy cơ hạn chế quyền tự do ngôn luận chính đáng.
Tổng kết hội thảo, các đại biểu đều nhấn mạnh rằng: Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) cần tiếp tục được hoàn thiện theo hướng tạo dựng một môi trường pháp lý tiến bộ, linh hoạt và đồng bộ. Trong đó, tạp chí khoa học không thể đứng ngoài cuộc, mà cần được định danh rõ ràng, có cơ chế pháp lý bảo vệ và phát triển đúng tầm.
Tạp chí khoa học, với chức năng lan tỏa tri thức, phản biện xã hội và định hướng nhận thức, cần được công nhận là một bộ phận không thể thiếu của nền báo chí Việt Nam hiện đại – nơi không chỉ có những bản tin thời sự, mà còn là diễn đàn khoa học đậm tính trí tuệ, khai mở tư duy, góp phần xây dựng một xã hội học thuật, khai sáng và tiến bộ.
