Hội thảo có sự phối hợp chặt chẽ của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (Uỷ ban Trung ương MTTQ Việt Nam), Bộ Ngoại giao và Liên hiệp Hội Việt Nam nhằm tiếp tục quán triệt và thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 36-NQ/TW, Chỉ thị số 45-CT/TW và Kết luận số 12-KL/TW của Bộ Chính trị về công tác người Việt Nam ở nước ngoài.
Thông qua đây, có thể phát hiện những giải pháp hay, khả thi, hiệu quả để kiến nghị với Đảng và Nhà nước nhằm phát huy hơn nữa tiềm lực của trí thức người Việt Nam ở nước ngoài đối với công cuộc xây dựng và phát triển đất nước hiện nay, đặc biệt là trong lĩnh vực phát triển tiềm lực KH&CN, xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp và chuyển đổi số quốc gia.
Hội thảo có sự tham dự của ông Nguyễn Hữu Dũng – Phó Chủ tịch Uỷ ban Trung ương MTTQ Việt Nam, ông Mai Phan Dũng – Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, ông Phan Xuân Dũng – Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam, ông Phạm Ngọc Linh – Phó Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam cùng nhiều chuyên gia, nhà khoa học và trí thức kiều bào.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Phan Xuân Dũng – Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam khẳng định: “Trí thức Việt Nam ở nước ngoài là lực lượng quan trọng không tách rời với dân tộc, với đất nước. Trí thức Việt Nam ở nước ngoài có đóng góp quan trọng vào xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, luôn được Đảng ta và Nhà nước ghi nhận, biểu dương và đánh giá cao”.
Có thể thấy rằng, trong những năm vừa qua, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài nói chung, chuyên gia, trí thức kiều bào nói riêng đã có những đóng góp quan trọng, giúp chuyển giao những kiến thức, tiến bộ khoa học kỹ thuật mới nhất vào Việt Nam, đào tạo đội ngũ cán bộ, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực KH&CN của Việt Nam; đồng thời là cầu nối giúp tiếp xúc, vận động, kêu gọi và thu hút các nhà khoa học quốc tế có uy tín về Việt Nam tham dự các Hội nghị, hội thảo, tạo cơ hội gặp gỡ giao lưu, hợp tác với giới khoa học Việt Nam.
Thêm vào đó, đội ngũ trí thức kiều bào cũng đã kêu gọi các nguồn lực quốc tế như chính phủ các nước, các tổ chức phi chính phủ, các tổ chức khoa học quốc tế, doanh nghiệp ủng hộ, giúp đỡ Việt Nam phát triển KH&CN.
Vai trò của tầng lớp trí thức nói chung và đội ngũ trí thức người Việt Nam ở nước ngoài nói riêng luôn được đánh giá là một trong những yếu tố mang tính quyết định đến sự phát triển của một quốc gia. Nhiều nước trên thế giới đã không ngừng nỗ lực trong việc củng cố, phát huy tiềm năng của đội ngũ này thông qua nhiều cơ chế, chính sách thiết thực, hiệu quả để thu hút, trọng dụng lực lượng này vào nền công vụ, tạo lợi thế cạnh tranh trên trường quốc tế. Không nằm ngoài xu thế đó, thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm tạo điều kiện thuận lợi để thu hút nhóm đối tượng này.
Thế nhưng, không thể phủ nhận rằng, bên cạnh các kết quả đạt được thì vẫn còn tồn tại nhiều bất cập trong việc triển khai các cơ chế, chính sách về thu hút, trọng dụng cán bộ tri thức kiều bào.
Theo ông Phạm Việt Hùng – Vụ trưởng Vụ Quan hệ kinh tế KH&CN, Uỷ ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài nhận định: Các chính sách đã được ban hành chưa đủ mạnh, vẫn thiên về trọng đãi hơn là trọng dụng và nhiều chế đô ̣ưu đãi hiên nay không ̣còn phát huy hiệu quả. Ở một số nơi, một số cấp, thủ tục hành chính rườm rà, phiền nhiễu cũng là rào cản đối với sự nhiệt tình đóng góp của trí thức kiều bào cho đất nước.
Ngoài ra, môi trường làm việc chưa phù hợp, điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị cho nghiên cứu khoa học và môi trường học thuật chuyên nghiệp của trong nước còn hạn chế; khác biệt về thể chế; rào cản ngôn ngữ, nhận thức không tương đồng… là nguyên nhân khiến nhiều trí thức kiều bào vẫn còn băn khoăn, nghi ngại, chưa yên tâm về làm việc lâu dài ở Việt Nam, thậm chí có một số trường hợp đã về nước làm việc ổn định nhưng lại phải trở ra nước ngoài.
Theo đó, ông Hùng có đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy nguồn lực trí thức người Việt Nam ở nước ngoài trong thời gian tới. Thứ nhất, cần thống nhất nhận thức của toàn bộ hệ thống chính trị về chủ trương, chính sách nhất quán của Đảng, Nhà nước về củng cố vững chắc khối đại đoàn kết toàn dân tộc, trong đó có vai trò của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài – bộ phận không tách rời của dân tộc Việt Nam, qua đó triển khai hiệu quả công tác thu hút, sử dụng nguồn lực người Việt Nam ở nước ngoài.
Thứ hai, tiếp tục hoàn thiện, nâng cao chất lượng, hiệu quả triển khai cơ chế, chính sách về thu hút, tuyển chọn, trọng dụng trí thức. Thứ ba, các Bộ, ngành, địa phương cần nghiên cứu, xây dựng một cơ chế chung áp dụng trong việc tiếp nhận, xử lý và phản hồi các thông tin, ý kiến đóng góp và tư vấn của đội ngũ chuyên gia, trí thức người Việt Nam ở nước ngoài.
Về phía Uỷ ban Trung ương MTTQ Việt Nam, ông Từ Thành Huế - Trưởng ban Đối ngoại – Kiều bào đưa ra giải pháp: kiên quyết loại bỏ các thủ tục hành chính không cần thiết đối với kiều bào; tiếp tục triển khai các biện pháp tranh thủ, thu hút sự hợp tác, đóng góp của trí thức, doanh nhân kiều bào; đẩy mạnh các biện pháp tranh thủ tiềm lực kinh tế của người Việt Nam ở nước ngoài; tập trung khai thác nguồn lực trí thức của cộng đồng phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước…
Cũng trong Hội thảo, đại biểu từ các cơ quan trung ương, địa phương, và trí thức kiều bào đại diện cho nhiều nhóm, mạng lưới chuyên gia trí thức kiều bào trên các lĩnh vực khoa học tự nhiên, khoa học công nghệ đã tham gia đóng góp ý kiến, đề xuất giải pháp để phát huy các tiềm năng, thế mạnh của đội ngũ trí thức khoa học người Việt Nam ở nước ngoài.
Trong suốt chặng đường phát triển 40 năm vừa qua, cùng với chức năng nhiệm vụ tập hợp và vận động trí thức KH&CN người Việt Nam ở nước ngoài tham gia vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Liên hiệp Hội Việt Nam đã tạo nên môi trường cởi mở, đoàn kết, hợp tác, hấp dẫn sự tham gia của trí thức người Việt Nam ở nước ngoài.
Thời gian tới, Liên hiệp Hội Việt Nam định hướng tập trung vào các nội dung hợp tác nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp và phát triển bền vững. Về đối tượng vận động, thu hút, bên cạnh việc duy trì liên hệ, hợp tác với các trí thức, chuyên gia giàu kinh nghiệm, Liên hiệp Hội Việt Nam tiếp tục mở rộng tới thế hệ trí thức trẻ người Việt Nam ở nước ngoài, bao gồm cả lực lượng du học sinh và con em kiều bào thế hệ thứ hai, thứ ba.
Về cách thức triển khai, Liên hiệp Hội Việt Nam sẽ tăng cường thu hút nguồn lực chất xám của kiều bào “từ xa”, gián tiếp như giảng dạy ngắn hạn, tư vấn, chuyển giao công nghệ cao, làm cầu nối mời chuyên gia quốc tế đến Việt Nam.
Để làm tốt những nhiệm vụ nêu trên, Liên hiệp Hội Việt Nam kiến nghị với lãnh đạo Đảng, Nhà nước tiếp tục quan tâm, tạo điều kiện hơn nữa, đề ra chính sách trọng dụng, đãi ngộ thỏa đáng đối với đội ngũ trí thức và các tổ chức tập hợp trí thức; chú trọng hơn nữa chính sách, hình thức phát hiện, tôn vinh những trí thức là người Việt Nam ở nước ngoài có nhiều thành tích xuất sắc.
Lãnh đạo Liên hiệp Hội Việt Nam khẳng định: Với mạng lưới hội thành viên trong hầu hết các ngành, lĩnh vực về KH&CN hoạt động trên khắp cả nước, sẵn sàng là một trong những cơ quan triển khai nội dung này nếu được Lãnh đạo Đảng và Nhà nước tin tưởng giao nhiệm vụ.
