Đây là nội dung trọng tâm được thảo luận tại Hội thảo "Khơi thông dòng vốn tín dụng xanh" do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) và Báo Lao Động phối hợp tổ chức chiều 25/4 tại Hà Nội.
Tiềm năng từ các chính sách quốc gia
Phát biểu tại hội thảo, Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú nhấn mạnh: Tài chính xanh, trong đó có tín dụng xanh, không còn là một khái niệm mới mà đã trở thành xu hướng tất yếu, đặc biệt trong bối cảnh yêu cầu đổi mới mô hình tăng trưởng, hướng tới sự thịnh vượng kinh tế, bền vững môi trường và công bằng xã hội.
Tín dụng xanh và thực thi các nguyên tắc ESG đang là nguồn lực quan trọng để hiện thực hóa Chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia. Các tổ chức tín dụng (TCTD) nhờ đó có thể định hình hoạt động kinh doanh theo tiêu chuẩn quốc tế, nâng cao năng lực cạnh tranh và mở rộng cơ hội hợp tác. Với doanh nghiệp, tín dụng xanh giúp nâng cao công nghệ, cải tiến sản xuất và thúc đẩy chuyển đổi xanh.
Theo Phó Thống đốc, Việt Nam đang sở hữu nhiều điều kiện thuận lợi cho phát triển tín dụng xanh:
Thứ nhất, Luật Bảo vệ môi trường 2020 và các văn bản hướng dẫn đã quy định cụ thể về tín dụng xanh, tạo hành lang pháp lý cần thiết.
Thứ hai, Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và các nghị quyết của Chính phủ đều xác định rõ mục tiêu thúc đẩy tín dụng xanh, ngân hàng xanh, gắn với chiến lược phát triển kinh tế xã hội bền vững giai đoạn 2026–2030.
Thứ ba, ngành ngân hàng đã chủ động vào cuộc mạnh mẽ: từ 15 TCTD triển khai tín dụng xanh năm 2017, đến nay đã có 50 đơn vị với tốc độ tăng trưởng dư nợ tín dụng xanh đạt trung bình hơn 22%/năm, cao hơn tốc độ tăng trưởng tín dụng chung. Tuy nhiên, tỷ lệ tín dụng xanh hiện mới chiếm 4,6% tổng dư nợ, cho thấy còn nhiều dư địa phát triển.
Dù vậy, các ngân hàng và doanh nghiệp vẫn gặp nhiều rào cản: thiếu Danh mục phân loại xanh quốc gia, chưa có quy định cụ thể về ESG, công cụ thẩm định rủi ro còn hạn chế, thời gian hoàn vốn dài và hiệu quả tài chính chưa rõ ràng.
Phó Thống đốc Đào Minh Tú lấy ví dụ về dự án 1 triệu ha lúa chất lượng cao ở Đồng bằng sông Cửu Long: Nếu có sự đồng bộ từ pháp lý đến nhận thức của doanh nghiệp, ngân hàng và người dân, nguồn vốn tín dụng xanh sẽ phát huy hiệu quả rõ rệt.
Cần gỡ nút thắt trong thực thi
Theo bà Hà Thu Giang, Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (NHNN), mặc dù nền tảng pháp lý đã được xây dựng với Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định 08/2022/NĐ-CP, thể chế vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Việc chưa ban hành Danh mục phân loại xanh quốc gia gây khó khăn cho ngân hàng trong việc thẩm định và cấp tín dụng xanh.
Dù vậy, NHNN đã ban hành Thông tư 17/2022/TT-NHNN hướng dẫn các TCTD quản lý rủi ro môi trường, tạo cơ sở pháp lý bước đầu cho tín dụng xanh.
TS. Bùi Thanh Minh (Ban IV, Văn phòng Chính phủ) nhấn mạnh: "Tín dụng xanh không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc" khi các quốc gia như Trung Quốc, EU và Mỹ siết chặt các tiêu chuẩn môi trường.
TS. Nguyễn Bá Hùng, chuyên gia kinh tế trưởng ADB tại Việt Nam, cũng khẳng định: Việc phát triển tín dụng xanh không chỉ là trách nhiệm môi trường mà còn là chiến lược cạnh tranh quốc tế, nhất là trong bối cảnh nhiều quốc gia sẽ áp dụng "thuế carbon" và cơ chế điều chỉnh biên giới carbon từ năm 2026.
TS. Lại Văn Mạnh (Viện Chiến lược Chính sách nông nghiệp) đề xuất: Việt Nam cần sớm xây dựng hệ thống phân loại xanh như EU, Trung Quốc, Hàn Quốc đang áp dụng, giúp ngân hàng xác định dự án đủ tiêu chuẩn và doanh nghiệp chủ động xây dựng chiến lược phát triển phù hợp.
Một bước đi nổi bật là Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chất lượng cao tại Đồng bằng sông Cửu Long. Bà Phùng Thị Bình, Phó Tổng giám đốc Agribank, cho biết: Ngân hàng đã triển khai gói tín dụng với lãi suất ưu đãi thấp hơn ít nhất 1% cho các doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ dân tham gia.
Bà Bình nhấn mạnh, thành công của các chương trình này đòi hỏi phải liên kết theo chuỗi giá trị – từ đầu vào như giống, phân bón đến khâu thu mua, chế biến và tiêu thụ – nhằm đảm bảo hiệu quả đầu tư và giảm rủi ro tín dụng.
Dù vậy, tín dụng xanh vẫn đối mặt với nhiều thách thức: Thời gian hoàn vốn dài, rủi ro cao và yêu cầu khắt khe trong kiểm soát vốn. Đại diện Agribank thẳng thắn chỉ ra: Sự thay đổi chính sách khiến một số dự án điện gió bị đình trệ thanh toán, gây tâm lý thận trọng cho các ngân hàng. Ngoài ra, đầu tư vào điện rác hay điện sinh khối tuy tiềm năng nhưng vẫn cần thêm các mô hình thực tiễn đủ thuyết phục để ngân hàng mạnh dạn giải ngân.
