Những vần thơ bất tử tuổi đôi mươi
Trong balo hành trang của chàng trai trẻ quê lúa Thái Bình có một tập nhật ký trống. Trên mỗi chặng đường đi, anh ghi chép những cảm nhận của riêng mình về cuộc chiến. Phía bìa ngoài, anh nắn nót ghi dòng chữ xanh: Tiếng hát Trường Sơn. Bên dưới góc phải ghi tên đơn vị C130.CT471QB…
Đại đội C130 khi đó làm nhiệm vụ tại đường 15 và bến phà Long Đại (nay thuộc xã Trường Ninh, Quảng Trị). Đây là tuyến trọng yếu nối liền hậu phương miền Bắc với miền Nam để lương thực, thực phẩm, khí tài có thể “tỏa” khắp tiền tuyến. Quân đội Mỹ đã dội xuống đây hàng vạn tấn bom, đạn pháo hòng cắt đứt đường giao thông huyết mạch quan trọng của quân ta.
Sống, làm việc trong hoàn cảnh khốc liệt ấy, nhưng những chàng trai, cô gái đôi mươi vẫn phơi phới niềm tin. Trong bài “Tuổi hai mươi”, anh viết: “Tuổi hai mươi đang căng gió lặng/ Tuổi hai mươi đang mộng những ước mơ/ Tuổi hai mươi hồn như biển vô bờ/ Tình cảm rộng với hồn thơ bay bổng”. Khi nghĩ về những đồng đội mình, anh tiếp tục: “Đoàn người đó hai mươi rất trẻ/ Lên Trường Sơn xẻ núi mở đường…”. Mỗi dòng thơ của tác giả đều mang theo ý chí, sự lạc quan, sẵn sàng vượt qua mọi gian khó.
Cuốn nhật ký còn chứa đựng những lời tự sự của một trái tim trẻ, sẵn sàng rung lên những nhịp cảm xúc bồi hồi. Đó là lúc Đắc bắt gặp bóng hình người con gái đồng hương giữa chiến trường: “Gặp em con gái quê hương/ Tóc xanh phảng phất mùi hương ruộng đồng/ Ôi, đôi má em hồng lên vì nắng/ Đôi mắt nhìn như xuyên thấu vào tim/ Ôi, nụ cười tô thắm tình duyên/ Của cô gái đồng chiêm mười tấn.”
Trong lần đầu được công bố vào tháng 8/2025, cuốn nhật ký đã gây xúc động mạnh cho người đọc. Qua từng trang viết, thế hệ sau hình dung phần nào về sự gian lao; khát vọng cháy bỏng cống hiến sức trẻ cho Tổ quốc cũng như tình yêu quê hương, đất nước của những chàng trai, cô gái tuổi đôi mươi ngày ấy.
Hẹn ước không thành
Ngày 30/6/1971, Bùi Năng Đắc chắp bút viết bài thơ “Trở về”: “Trên Trường Sơn mưa rừng lắm vắt/ Con vẫn còn nhớ mẹ – Mẹ ơi!/ Lúc đi mẹ ước một lời/ Mười tám tháng nữa mẹ ngồi bên con/ Nghĩa vụ mười tám tháng tròn/ Trở về con của mẹ còn như xưa”. Thế nhưng, lời hẹn ước ấy chưa kịp thành thì hơn 1 năm sau, anh đã hy sinh trong trận bom trút xuống bến phà II Long Đại.
Lịch sử ghi lại, Ngày 19/9/1972, trong lúc các chiến sĩ của Đại đội Thanh niên xung phong C130 đang làm nhiệm vụ tại bờ bắc, thì máy bay quân đội Mỹ phát hiện và liên tục ném bom. Trận ném bom kết thúc, có 3 chiến sĩ hy sinh khi đang vận chuyển hàng hóa bằng thuyền từ bờ bắc sang bờ nam. 12 chiến sĩ khác cũng mãi mãi nằm xuống tại bến phà và trong hầm trú ẩn.
Nỗi đau chưa kịp nguôi ngoai thì chỉ 4 ngày sau, máy bay Mỹ lại tiếp tục ném bom xuống bến phà II Long Đại, khiến chiến sĩ Trần Mạnh Hà hy sinh. Sau 2 đợt rải thảm bom, Đại đội đã có 16 đồng chí hy sinh, gồm 7 nữ, 9 nam, đều cùng quê quán Kiến Xương, Thái Bình.
Theo ông Bùi Minh Đức, anh trai liệt sĩ Đắc, hai anh em vẫn thư từ, động viên nhau. “Đắc quyết tâm lắm. Chú ấy bảo: Em hứa với anh, khi về em sẽ tiếp tục đi học, học đến hết thì thôi! Nhưng, nguyện vọng của em không thể thành vì em đã hy sinh, như bao sự hy sinh cao quý khác của thanh niên Việt Nam thời bất giờ”.
Năm 1975, ông Đức vào Long Đại, đưa em trai về quê nhà an táng. Năm 2012, ông trở lại bến phà cũ khi Nhà bia tưởng niệm khánh thành. Mới đây, tháng 9/2025, ông tiếp tục tới Long Đại khi Khu tưởng niệm mới được khánh thành và đón nhận Bằng chứng nhận Di tích lịch sử cấp quốc gia. Dịp này, ông và gia đình vô cùng xúc động trước bức tượng tạc liệt sĩ Bùi Năng Đắc trong khuôn viên khu di tích. Bức tượng trong tư thế ngồi, tay cầm nhật ký. Ngay phía sau, một tấm bia trắng khắc bài thơ Trở về….
“Đây là lần thứ ba tôi vào Long Đại. Dịp này, thấy tượng em, đọc bài thơ em viết, tôi cảm thấy ấm lòng”, ông Đức nói.
Lời tri ân từ hôm nay
Cũng trong lần trở lại này, trước mắt ông Đức là một khu di tích mang diện mạo mới. Tháng 4/2025, với sự đồng hành của Tập đoàn T&T Group cùng nhiều doanh nghiệp và cá nhân, dự án Nâng cấp, tôn tạo di tích lịch sử Bến phà II Long Đại đã chính thức khởi công. Với quyết tâm cao cùng tấm lòng tri ân, uống nước nhớ nguồn, Khu di tích đã được hoàn thành đúng ngày giỗ lần thứ 53 của các liệt sĩ.
Điểm nhấn là Đài tưởng niệm mới, mô phỏng hình bó lúa gồm 16 bông cao 16 mét trên khối bệ hình ngôi sao – biểu tượng thiêng liêng tưởng nhớ 16 Thanh niên xung phong quê lúa đã ngã xuống. Dưới chân đài là những tấm ảnh của 16 thanh niên xung phong quê hương năm tấn. Có người được khắc chân dung. Có anh, chị chỉ còn một dòng bia tưởng nhớ.
Theo ông Đỗ Quang Vinh, Phó Chủ tịch HĐQT Ngân hàng SHB – đại diện đơn vị tài trợ chia sẻ: “Thế hệ hôm nay may mắn được sống trong thời bình nhờ sự hy sinh của thế hệ cha ông. Cá nhân tôi luôn biết ơn, trân trọng và luôn thầm mong được đóng góp nhiều hơn nữa trong việc tri ân những người đã ngã xuống và giúp sức xây dựng đất nước giàu mạnh.”
