Thực trạng quản lý sử dụng nguồn vốn ngân sách trong công tác đấu thầu: Vài ghi nhận ở huyện Mỹ Đức, Hà Nội

Sau 30 năm kể từ khi công tác đấu thầu được triển khai (1994) và Luật Đấu thầu được ban hành vào năm 2005, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về đấu thầu đã đang ngày càng hoàn thiện, công tác kiểm tra, giám sát về đấu thầu cũng được triển khai chặt chẽ hiệu quả hơn. Tuy nhiên, có lúc có nơi trong các công đoạn của công tác đấu thầu vẫn phát sinh những tiêu cực chưa xử lý được, đặc biệt trong mấy năm gần đây có nhiều vụ việc liên quan đến lĩnh vực y tế, giáo dục, xây dựng cơ bản gây bức xúc trong dư luận.

Để góp phần tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về đấu thầu, qua đó giúp các cơ quan quản lý Nhà nước có thêm góc nhìn tổng thể, khách quan, đa chiều trong công tác quản lý; có cơ sở nghiên cứu xây dựng hành lang pháp lý để xử lý các hành vi vi phạm pháp luật, Tạp chí điện tử Nhà Quản lý đã tiến hành triển khai chuyên đề nghiên cứu “Hiệu quả quản lý, sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước trong phát triển kinh tế địa phương: Góc nhìn thực tiễn từ hoạt động đấu thầu có yếu tố doanh nghiệp tham gia”.

Từ những quy định của pháp luật ...

Ngày 01/01/2024, Luật Đấu thầu 2023 có hiệu lực và thay thế Luật Đấu thầu 2013, tiếp tục tạo dựng khung pháp lý đầy đủ, đồng bộ, thống nhất về đấu thầu, mua sắm sử dụng nguồn vốn nhà nước. Luật mới bổ sung nhiều quy định nhằm giải quyết các khó khăn, vướng mắc và thích ứng với các đòi hỏi từ thực tiễn, tăng cường hiệu quả công tác lựa chọn nhà thầu, nâng cao hiệu lực thực thi quy định của pháp luật về đấu thầu.

Ngày 25/08/2023, Văn phòng Chính phủ có Văn bản số 6601/VPBP-CN gửi các Bộ, cơ quan nganh Bộ; UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; các tập đoàn, tổng công ty nhà nước về việc, báo cáo tình hình thực hiện hoạt động đấu thầu, trong văn bản có nêu: Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, theo dõi về hoạt động lựa chọn nhà thầu và nhà đầu tư, đặc biệt đối với những gói thầu có nhiều kiến nghị, phản ánh tiêu cực, vi phạm; những gói thầu có ít nhà thầu tham gia dự thầu và có tỷ lệ tiết kiệm thấp; những trường hợp một nhà thầu trúng nhiều gói thầu tại một địa phương, một chủ đầu tư, bên mời thầu trong thời gian dài. Trường hợp phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật thì kịp thời có biện pháp xử lý theo đúng quy định của pháp luật.

Trước đó, ngày 21/06/2019 Văn phòng Chính phủ ra công văn số 5464/VPCP-CN về tình hình triển khai đấu thầu qua mạng giai đoạn 2016-2018 và lộ trình giai đoạn 2016-2026. Công văn nêu ý kiến chỉ đạo như sau: “Yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương, Tổng công ty, Tập đoàn kinh tế nhà nước nghiêm túc triển khai đấu thầu qua mạng theo chỉ tiêu nêu tại Nghị quyết Chính phủ số 01/NQ-CP năm 2019; thường xuyên giám sát việc triển khai đấu thầu qua mạng tại các đơn vị trong phạm vi quản lý của mình. Thực hiện kiểm tra, giám sát chặt chẽ đối với những gói thầu chỉ có duy nhất 01 (một) nhà thầu tham gia và xử lý nghiêm khắc chủ đầu tư và các bên liên quan đến phát hiện hành vi vi phạm, không bảo đảm cạnh tranh trong đấu thầu”.

Ngày 15/11/2017, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã ban hành Thông tư 04/2017/TT-KHĐT quy định chi tiết về lựa chọn nhà thầu qua hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, có hiệu lực từ ngày 01/03/2018. Trên cơ sở đó, nhiều đơn vị với vai trò là chủ đầu tư đã tăng cường áp dụng hình thức đấu thầu qua mạng nhằm góp phần đẩy lùi tiêu cực trong hoạt động đấu thầu, triển khai nghiêm túc lộ trình, cắt giảm những chi phí không cần thiết và tiết kiệm cho ngân sách nhà nước.

Nhìn chung, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về đấu thầu tiếp tục được hoàn thiện, chuẩn hóa và thống nhất, phù hợp với các chuẩn mực, thông lệ quốc tế được các nhà tài trợ và các cơ quan đơn vị tham gia đánh giá cao, giúp duy trì hoạt động đấu thầu hiệu quả, tăng cường hơn nữa tính minh bạch, cạnh tranh. 

Đến thực trạng quản lý nhà nước về đấu thầu ghi nhận tại một địa phương

Triển khai chuyên đề nghiên cứu về “Hiệu quả quản lý, sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước trong phát triển kinh tế địa phương: Góc nhìn thực tiễn từ hoạt động đấu thầu có yếu tố doanh nghiệp tham gia”, Tạp chí điện tử Nhà Quản Lý ghi nhận thực trạng thường xuyên xuất hiện một doanh nghiệp tham gia và trúng nhiều gói thầu sử dụng ngân sách Nhà nước tại một địa phương nhưng có tỷ lệ tiết kiệm ở mức “nhỏ giọt”, không đáng kể.

Chúng tôi xin nêu ra một số ghi nhận tại các dự án, gói thầu do UBND huyện Mỹ Đức, Tp. Hà Nội làm chủ đầu tư.

Cụ thể, ngày 2/11/2023, tại Quyết định số 3639/QĐ-UBND, ông Lê Văn Trang – Phó chủ tịch UBND huyện Mỹ Đức ký quyết định phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu (KQLCNT) gói thầu số 08: Thi công xây dựng công trình cải tạo nâng cấp đường từ cầu Nông Khê qua nghĩa trang đi xóm trại xã Hùng Tiến, huyện Mỹ Đức, TP Hà Nội. Theo đó, công ty Chiến Huệ là đơn vị trúng thầu. Giá gói thầu 47.786.093.000 VND; giá trúng thầu 47.748.094.000 VNĐ, tiết kiệm 37.999.000 VNĐ đạt tỉ lệ tiết kiệm 0,08%.

Tiếp đó, liên doanh công ty Chiến Huệ và công ty cổ phần đầu tư xây dựng Hương Giang lại là đơn vị trúng thầu gói thầu số 08: Thi công xây dựng đường phát triển du lịch dịch vụ từ đường 425 đến bến đò Tuyết Sơn, chùa Hương, xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức do ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Mỹ Đức, thành phố Hà Nội làm chủ đầu tư. Quyết định lựa chọn nhà thầu được ký ngày 22/12/2023 theo Quyết định số 4506/QĐ-UBND, ông Lê Văn Trang – Phó chủ tịch UBND huyện Mỹ Đức ký quyết định phê duyệt KQLCNT. Giá gói thầu 66.272.185.000 VND, giá trúng thầu 66.226.343.000 VNĐ. Tiết kiệm được cho ngân sách nhà nước 45.842.000 VNĐ, đạt tỉ lệ tiết kiệm 0,07%. Gói thầu được thực hiện trong 360 ngày, ký hợp đồng từ 22/12/2023. 

Ngày 25/12/2023 UBND huyện Mỹ Đức lại tiếp tục phê duyệt KQLCNT theo Quyết định số 4506/QĐ-UBND, ông Lê Văn Trang – Phó chủ tịch UBND huyện Mỹ Đức ký quyết định phê duyệt KQLCNT cho gói thầu số 06: Thi công xây dựng công trình dự án cải tạo, nâng cấp đường trục giao thông liên xã Hợp Tiến - Hợp Thanh (điểm đầu nối với xã Thanh Cao, huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình, điểm cuối nối với đường trục xã Hợp Thanh), huyện Mỹ Đức, thành phố Hà Nội. Giá gói thầu 105.919.226.000 VND , giá trúng thầu 105.875.140.000 VNĐ. Tiết kiệm cho ngân sách hơn 44 triệu đồng đạt tỉ lệ tiết kiệm 0,04%. Liên doanh công ty Chiến Huệ và công ty TNHH Sơn Trang là đơn vị trúng thầu.

Như vậy, trong khoảng 02 tháng cuối năm 2023, công ty Chiến Huệ với vai trò liên danh và độc lập đã trúng 3 gói thầu lớn trị giá gần 220 tỷ đồng trên địa bàn huyện Mỹ Đức. Thế nhưng, số tiền tiết kiệm được cho ngân sách nhà nước không đáng kể, chỉ có gần 128 triệu đồng. Đồng thời, mở thầu các gói thầu trên đều chỉ có 1 nhà thầu tham gia.

Theo tìm hiểu, Công ty TNHH Chiến Huệ (trong vai trò liên danh hay độc lập) đã tham gia và trúng 17/17 gói thầu tại Ban Quản lý Dự án ĐTXD huyện Mỹ Đức với tổng giá trị trúng thầu lên đến 506.556.769.215 đồng.

Theo dữ liệu mà Tạp chí điện tử Nhà Quản Lý có được, Công ty TNHH Chiến Huệ có địa chỉ trụ sở tại Thôn Yến Vỹ, xã Hương Sơn, Huyện Mỹ Đức, Hà Nội; công ty được thành lập từ năm 2010 với mã số thuế là 0500373296; do ông Vương Duy Chiến là người đại diện pháp luật giữ vai trò giám đốc, với số nhân viên đăng ký là 20 người.

Đồng thời, công ty Chiến Huệ được xem là nhà thầu quen mặt trên địa bàn huyện Mỹ Đức đặc biệt là bên mời thầu ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Mỹ Đức và trong điều kiện "trải thảm đỏ", không tồn tại bất kỳ sức ép cạnh tranh nào, sẽ chẳng có gì ngạc nhiên khi Công ty Chiến Huệ được lựa chọn trúng gói thầu nói trên.

Ngày 30/12/2022, với vai trò là nhà thầu độc lập và liên danh, công ty Chiến Huệ lại trúng liền 2 gói thầu thi công xây dựng thuộc dự án cải tạo, nâng cấp tuyến đường Phi Lao từ TL419 đến trạm bơm Đốc Tín và các tuyến nhánh xã Đốc Tín; gói thầu thi công xây dựng thuộc dự án Đường tránh từ bến đò Yến Vỹ qua ao cá Bác Hồ đi TL419 xã Hương Sơn. Tổng trị giá 2 gói thầu hơn 93 tỷ đồng, tiết kiệm được hơn 180 triệu đồng cho ngân sách, đạt tỉ lệ tiết kiệm trung bình khiêm tốn khoảng 0.2%.

Không chỉ sở hữu tỷ lệ thắng rất cao, cách mà Công ty Chiến Huệ trúng thầu cũng khiến dư luận cũng như giới chuyên môn bất ngờ, bởi lẽ gần như nhà thầu được cứ "một mình một ngựa", thuận lợi "ẵm" những gói thầu mang giá trị lớn hàng chục tỉ mà chẳng có bất kỳ đối thủ cạnh tranh nào, để rồi nghiễm nhiên giành thắng lợi. Đáng nói, tỉ lệ tiết kiệm ở những gói thầu đó có chỉ mang tính chất “tượng trưng”.

Có thể kể thêm một số gói thầu khác như năm 2023, công ty Chiến Huệ còn trúng 2 gói thầu do UBND xã Đốc Tín, huyện Mỹ Đức, TP Hà Nội tổng trị giá gần 19 tỷ đồng: Gói thầu số 02 chi phí xây dựng đường giao thông nội đồng xã Đốc Tín, huyện Mỹ Đức (hạng mục cải tạo, nâng cấp tuyến đường Cán Tàn đi đồng Quao Sâu thôn Đốc Tín, xã Đốc Tín). Giá trúng thầu 11.450.421.000 VND; Gói thầu số 02: chi phí xây dựng đường giao thông nội đồng xã Đốc Tín (hạng mục cải tạo, nâng cấp tuyến đường xóm 3 khu chăn nuôi đi Đốc Kính xã Đốc Tín). Giá trúng thầu 7.544.852.000 VND, tỷ lệ tiết kiệm 0,1%.

Xung quanh vấn đề quản lý nhà nước về đấu thầu ở địa phương, trong văn bản trả lời Tạp chí điện tử Nhà Quản Lý của UBND Huyện Mỹ Đức số 1450/ UBND – VP ngày 14/06/2024 có ghi rõ: “Trên tinh tinh thần cầu thị, lắng nghe phản ánh của Quý cơ quan, UBND huyện Mỹ Đức xin trân trọng tiếp thu và sẽ nghiên cứu, rà soát lại quy trình đấu thầu của các Dự án đã được Quý cơ quan nêu theo chức năng, nhiệm vụ của UBND huyện. Trường hợp quy trình đấu thầu các gói thầu tại Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện liên quan đến Công ty TNHH Chiến Huệ có nội dung chưa phù hợp với quy định UBND huyện sẽ kiên quyết xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật”.

Để đảm bảo việc đấu thầu được triển khai một cách minh bạch, tiết kiệm, có tính cạnh tranh lành mạnh cũng như đánh giá đầy đủ năng lực của các nhà thầu, rất mong các cơ quan chức năng sớm vào cuộc kiểm tra làm rõ, hướng đến việc sử dụng ngân sách đầu tư công một cách hiệu quả, chất lượng công trình được đảm bảo, an toàn, bền vững.