Theo dự thảo, việc sắp xếp ĐVHC cấp tỉnh, cấp xã sẽ dựa trên nhiều tiêu chí, bao gồm: Diện tích tự nhiên và quy mô dân số, căn cứ theo Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13 (sửa đổi năm 2022); Lịch sử, văn hóa, tôn giáo, dân tộc tại địa phương; Yếu tố địa lý, kinh tế, chính trị, quốc phòng, an ninh.
Đối với ĐVHC có vị trí biệt lập, giao thông khó kết nối hoặc có tầm quan trọng đặc biệt về quốc phòng, an ninh, chủ quyền quốc gia, dự thảo quy định không thực hiện sắp xếp.
Sáp nhập xã sẽ giảm mạnh số lượng ĐVHC. Theo đó, dự thảo quy định, các xã có diện tích tự nhiên hoặc quy mô dân số dưới 300% tiêu chuẩn theo Nghị quyết 1211 sẽ được xem xét sáp nhập. Trong một số trường hợp, nếu sáp nhập từ bốn đơn vị hành chính cấp xã trở lên, thì không cần xét tiêu chí diện tích và dân số, nhưng phải đảm bảo số lượng đơn vị sau sắp xếp giảm từ 70 - 75% so với hiện tại. Điều này nhằm tiến tới mô hình chính quyền 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã), thay thế mô hình 3 cấp (tỉnh - huyện - xã) như hiện nay.
Về nguyên tắc, các xã sẽ được nhập nguyên trạng, thậm chí có thể nhập từ huyện này sang huyện khác. Sau sắp xếp: Cấp xã nhập với xã thì vẫn gọi là xã; Xã nhập với phường thì sẽ thành phường.
Theo tính toán của Bộ Nội vụ, 9.996 trên tổng số 10.035 ĐVHC cấp xã thuộc diện sắp xếp, tức chiếm 99,6% tổng số xã hiện nay. Sau khi sắp xếp, số lượng xã trên cả nước sẽ giảm xuống còn dưới 3.000 đơn vị.
Trung ương cũng khuyến khích đặt tên các đơn vị hành chính mới theo tên ĐVHC cấp huyện trước sắp xếp, có gắn số thứ tự, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc số hóa và cập nhật dữ liệu thông tin hành chính.
Các địa phương đã đề xuất phương án sáp nhập
Nhiều địa phương, đặc biệt là TP.HCM, đã chủ động đề xuất phương án sắp xếp ĐVHC cấp xã, phường theo tiêu chí của dự thảo nghị quyết.
Cụ thể, TP Thủ Đức từ 34 phường giảm còn 9 phường. Hiện TP Thủ Đức có 34 phường, với diện tích 211,73 km² và dân số 1.374.739 người. Đề xuất sắp xếp gồm: Phường Thủ Đức 1, nhập 5 phường An Khánh, An Lợi Đông, An Phú, Thảo Điền, Thủ Thiêm (24,77 km², dân số 112.179 người); Phường Thủ Đức 2, nhập 2 phường Hiệp Bình Chánh, Hiệp Bình Phước (14,22 km², dân số 172.934 người); Phường Thủ Đức 3, nhập 3 phường Bình Chiểu, Tam Bình, Tam Phú (10,71 km², dân số 149.252 người); Phường Thủ Đức 4, nhập 2 phường Linh Trung, Linh Xuân (10,94 km², dân số 129.762 người); Phường Thủ Đức 5, nhập 3 phường Long Bình, Long Thạnh Mỹ, Tân Phú (34,23 km², dân số 153.624 người); Phường Thủ Đức 6, nhập 3 phường Long Phước, Long Trường, Trường Thạnh (46,95 km², dân số 83.021 người); Phường Thủ Đức 7, nhập 5 phường Bình Trưng Đông, Bình Trưng Tây, Cát Lái, Thạnh Mỹ Lợi, Phú Hữu (36,85 km², dân số 169.292 người); Phường Thủ Đức 8, nhập 6 phường Hiệp Phú, Phước Bình, Phước Long A, Phước Long B, Tăng Nhơn Phú A, Tăng Nhơn Phú B (20,95 km², dân số 261.055 người); Phường Thủ Đức 9: Nhập 5 phường Bình Thọ, Linh Chiểu, Linh Đông, Linh Tây, Trường Thọ (11,95 km², dân số 175.941 người).
Sau sáp nhập, số phường tại TP Thủ Đức giảm từ 34 xuống 9, giúp tinh gọn bộ máy hành chính, nâng cao hiệu quả quản lý.
Quận Tân Bình, từ 15 phường giảm còn 4 phường. Hiện Quận Tân Bình có 15 phường, diện tích 22,39 km², dân số 466.671 người. Đề xuất sáp nhập thành 4 phường, gôm: Phường Tân Sơn Nhất, nhập 4 phường 1, 2, 3, 5 (2,90 km², dân số 76.700 người); Phường Bảy Hiền, nhập 4 phường 9, 10, 11, 12 (3,38 km², dân số 140.891 người); Phường Tân Bình, nhập 4 phường 4, 6, 7, 8 (3,85 km², dân số 89.894 người); Phường Bàu Cát, nhập 3 phường 13, 14, 15 (4,15 km², dân số 159.187 người).
Phương án này giúp quận Tân Bình giảm 11 phường (73,3%), tinh gọn bộ máy quản lý hành chính.
Quận Gò Vấp từ 12 phường giảm còn 3 phường. Hiện quận Gò Vấp có 12 phường. Hai phương án đề xuất: Nhập 4 phường thành Phường Gò Vấp (6,60 km², gồm phường 1, 3, 5, 10). Nhập 4 phường thành Phường An Nhơn (6,10 km², gồm phường 6, 15, 16, 17). Nhập 4 phường thành Phường Thông Tây Hội (7,05 km², gồm phường 8, 11, 12, 14).
Sau sắp xếp, Gò Vấp chỉ còn 3 phường, giúp giảm thiểu chi phí hành chính.
Huyện Cần Giờ có 7 ĐVHC cấp xã trực thuộc, gồm thị trấn Cần Thạnh và 6 xã: An Thới Đông, Bình Khánh, Long Hòa, Lý Nhơn, Tam Thôn Hiệp, Thạnh An.
Huyện Cần Giờ lên 2 phương án sắp xếp. Phương án 1, chia thành 3 xã; đó là xã đạo Thạnh An; Bình Khánh, An Thới Đông, Tam Thôn Hiệp nhập lại thành một xã; Cần Thạnh, Long Hòa, Lý Nhơn thành một xã. Phương án 2, chia thành 2 xã: gồm xã đảo Thạnh An và xã còn lại (Cần Thạnh, An Thới Đông, Bình Khánh, Long Hòa, Lý Nhơn, Tam Thôn Hiệp).
Lãnh đạo huyện Cần Giờ cho biết huyện nghiêng về phương án 1 hơn. Còn tên gọi các xã mới hiện địa phương đang tiến tục bàn để đi đến thống nhất.
Hay tại TP Đà Lạt (tỉnh Lâm Đồng), việc sắp xếp ĐVHC cấp xã cũng đang được đề xuất với 3 phương án. Điểm chung là trong cả 3 phương án, tên “Phường Đà Lạt” vẫn được giữ lại.
Theo đó, phương án 1: Sáp nhập 6 phường trung tâm thành Phường Đà Lạt, cùng 2 phường khác là Nam Hồ (hoặc Xuân Trường) và Cam Ly.
Phương án 2: Sáp nhập 5 phường trung tâm thành Phường Đà Lạt, các phường còn lại chia thành Phường Cam Ly, Phường Xuân Hương, Phường Nam Hồ.
Phương án 3: Sáp nhập toàn bộ 16 phường, xã thành 2 phường, trong đó một phường vẫn mang tên Đà Lạt.
UBND TP Phú Quốc (Kiên Giang) vừa trình báo cáo về hiện trạng và phương án sáp nhập các ĐVHC cấp xã trên địa bàn thành phố.
Theo báo cáo, Phú Quốc đưa ra hai phương án tái cơ cấu các ĐVHC cấp cơ sở, nhằm tinh gọn bộ máy quản lý và nâng cao hiệu quả điều hành.
Phương án I: Giảm 7 xã, phường, chỉ còn 2 đơn vị hành chính. Theo đó, 8 xã được tổ chức lại thành một đơn vị hành chính cấp cơ sở, với tổng diện tích khoảng 575,29 km² và dân số hơn 159.800 người.
Đơn vị hành chính mới dự kiến mang tên Đặc khu Phú Quốc, với trụ sở tạm thời đặt tại số 4, đường 30 Tháng 4, phường Dương Đông.
Về lâu dài, trung tâm hành chính sẽ được xây dựng tại khu vực phía đông sân bay cũ Phú Quốc, sau tượng đài Bác Hồ tại quảng trường Hồ Chí Minh.
Xã Thổ Châu được giữ nguyên, dự kiến đổi tên thành Đặc khu Thổ Châu.
Phương án II: Giảm 6 xã, phường, còn 3 đơn vị hành chính. Theo đó, phương án này phân chia Phú Quốc thành ba đơn vị hành chính cấp cơ sở đó là đặc khu Bắc Phú Quốc (diện tích 540,29 km², dân số khoảng 81.671 người), gồm: Sáp nhập các xã Gành Dầu, Cửa Cạn, Bãi Thơm, Cửa Dương, Dương Đông và một phần diện tích của xã Dương Tơ (2.631 ha) và Hàm Ninh (2.762 ha). Trụ sở hành chính tạm thời đặt tại số 4, đường 30 Tháng 4, phường Dương Đông, và sẽ chuyển về khu vực phía đông sân bay cũ Phú Quốc trong tương lai.
Đặc khu Nam Phú Quốc (diện tích 125 km², dân số 69.573 người), gồm: Khu vực phát triển hành chính An Thới, một phần xã Dương Tơ (5.546 ha) và Hàm Ninh (3.524 ha). Trụ sở dự kiến đặt tại đường Nguyễn Văn Cừ, phường An Thới.
Xã Thổ Châu được giữ nguyên với diện tích hơn 13 km² và dân số 1.823 người.
Có thể thấy, việc sắp xếp lại ĐVHC cấp tỉnh, cấp xã là bước đi quan trọng nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Với số lượng ĐVHC giảm mạnh, đây sẽ là một trong những cuộc cải tổ hành chính lớn nhất trong nhiều năm qua.
