Lễ cúng rừng Gạ Ma Gio của người Hà Nhì Đen được tổ chức vào ngày Thìn đầu tiên của tháng Giêng hàng năm, đây là một nghi lễ cổ xưa được lưu truyền cho tới ngày hôm nay. Mọi hành vi xâm phạm đối với rừng đều bị lên án và có những hình phạt thích đáng. Mỗi thôn bản của người Hà Nhì đều có khu rừng cấm riêng kể cả việc nhặt củi mục gãy cũng không được phép và cộng đồng trong bản phải đứng ra bảo vệ.
Sáng ngày Thìn đầu tiên của tháng Giêng hàng năm dân bản Lao Chải tập trung ở nguồn nước trong bản để nổi lửa và vệ sinh sạch sẽ khu vực cúng tế
Các hộ dân trong bản mang lễ vật là 1 đôi gà, kẹp xôi, rượu, hương… để làm lễ tạ ơn nguồn nước đã nuôi sống bản làng từ bao đời qua.
Phần lộc cúng nguồn nước sẽ được chia đều cho các hộ dân trong bản thưởng thức.
Sau khi lễ tạ ơn kết thúc các thành viên trong bản thay nhau gánh từ dưới nguồn nước chính lên rừng cấm làm lễ.
Trong lễ cúng rừng Gạ Ma Gio, tất cả mọi công việc phải được thực hiện trong rừng già, củi cũng được người dân mang từ dưới bản lên vì rừng cấm tuyệt đối không được khai thác, lông gà hay xương động vật cúng tế sẽ được chôn xuống dưới đất và đặt một phiến đá lên.
Việc dọn dẹp ban thờ và đặt lễ được thực hiện với đầy đủ trình tự bởi hai người thầy cúng.
Gà và lợn được cúng tế tại phiến đá đặt trước ban thờ thần rừng.
Sau đó thịt lợn sẽ được chế biến để làm lễ dâng lên thần linh.
Không ai được đi giày dép trong khu rừng cấm của buổi lễ để tỏ lòng tôn kính đến thần rừng. Chỉ một ngôn ngữ của người Hà Nhì được nói tại đây, tuyệt đối không được nói ngôn ngữ khác.
Trước cửa rừng, người dân đặt một cây nứa có tấm đan, tiếng địa phương gọi là «Ta Leo» (biển cấm vào rừng).
Lễ vật được dâng lên ban thờ bao gồm: Một thủ lợn, một con gà, một kẹp xôi kèm quả trứng luộc, rượu và nước gừng.
Thày cúng chắp tay cung kính quỳ lạy để tạ ơn vị thần đã ban phát sự no ấm cho dân bản.
Sau khi hai thày cúng làm lễ xong những người đàn ông đại diện cho mỗi hộ dân bản Lao Chải sẽ lần lượt quỳ khấn trước bàn thờ.
Rượu lộc được chia đều cho dân bản Lao Chải có mặt trong buổi lễ.
Trong các làng bản của người Hà Nhì, việc quản lý bảo vệ rừng, giữ nguồn nước luôn được đồng bào coi trọng và có cách ứng xử nhân bản từ xưa đến nay.
Khi các nghi lễ hoàn tất lễ vật sẽ được hạ xuống và chia đều cho mọi người cùng thưởng thức lộc rừng.
Thành Thế Vinh
