Tin đồn về việc Foxconn Việt Nam lên kế hoạch chuyển dây chuyền sản xuất iPhone về lại Trung Quốc đã phần nào cho thấy sức hút của Việt Nam đối với các doanh nghiệp nước ngoài đang bị lung lay khi khả năng kiểm soát dịch bệnh (chìa khóa thu hút FDI năm ngoái) đang bị đe dọa nghiêm trọng bởi đợt bùng phát dịch lần thứ tư.
Mối nguy cơ ngày càng rõ nét khi thành phố Hồ Chí Minh, khu vực kinh tế năng động nhất cả nước, đã phải giãn cách xã hội do số ca nhiễm ngày càng tăng, cũng như các khu công nghiệp ở các tỉnh phía Bắc như Bắc Giang, Bắc Ninh vẫn chưa thể hoạt bình thường lại.
Trên thực tế, các chuyên gia kinh té đã cảnh báo nguy cơ này hồi tháng 1 khi dịch bệnh bắt đầu bùng phát trở lại. Theo Joseph Incalcaterra, chuyên gia kinh tế trưởng về ASEAN tại HSBC Global Research, bên cạnh những điểm tích cực, khả năng thu hút FDI của Việt Nam có thể bị ảnh hưởng do không thể cung cấp đủ vắc-xin cho toàn bộ người dân cũng như COVID-19 đã và đang gián đoạn biến Việt Nam trở thành “cơ sở sản xuất sản xuất đáng tin cậy” trong khu vực.
Cạnh tranh gay gắt trong ASEAN
Trong bối cảnh đó, nhiều quốc gia Đông Nam Á đã và đang tìm cách hiện thực hóa nhiều cơ chế nhằm thu hút tốt hơn dòng vốn FDI của họ. Thậm chí, Nurul Ichwan, Phó Chủ tịch Kế hoạch Đầu tư tại Ban Điều phối Đầu tư Indonesia hồi tháng 5 tuyên bố rằng việc thu hút đầu tư nước ngoài từ các nước trong khu vực là một trong những nhiệm vụ chính của quốc gia này.
Để cạnh tranh với Việt Nam và Singapore, Indonesia đã đưa ra nhiều ưu đãi hấp dẫn, bao gồm các chương trình chấp nhận đền bù các-bon, theo Bloomberg.
Cụ thể, đất nước 270 triệu dân đang xem xét lại các chương trình bù đắp các-bon để thúc đẩy đầu tư. Ban Điều phối Đầu tư Indonesia đang lập một danh sách các vùng đất than bùn có thể lưu trữ lượng khí thải CO2 khổng lồ, và cả các hồ nhân tạo có thể chứa các tấm pin mặt trời.
Tờ báo của Mỹ cũng cho biết các động thái trên nhằm thu hút các nhà sản xuất xe điện và pin muốn tận dùng nguồn cung niken từ nước này.
Chính quyền Indonesia đã cố gắng thu hút LG Chem của Hàn Quốc (hiện có mặt tại Việt Nam), nhà sản xuất pin Amperex Technology của Trung Quốc và nhà sản xuất ô tô điện Tesla của Mỹ đến mở cửa hàng tại nước này.
Tương tự, Philippines gần đây đã công bố kế hoạch ban hành các chính sách thuế mới, bao gồm các biện pháp giảm thuế suất từ 30% xuống 25% đối với các công ty lớn và 20% đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Theo Hội nghị của Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTD), cuộc đua thu hút đầu tư nước ngoài ở Đông Nam Á ngày càng gay gắt hơn khi khu vực này chứng kiến dòng vốn FDI giảm 25% so với cùng kỳ năm ngoái xuống còn 135 tỷ USD vào năm ngoái. Trong số này, Việt Nam và Singapore, dẫn đầu dòng vốn, vẫn lao dốc.
Giá trị FDI của Việt Nam năm 2020 đạt 28,5 tỷ USD, giảm 25% so với cùng kỳ năm ngoái, theo sau Bộ Kế hoạch và Đầu tư (MPI). Những nguyên nhân đằng sau sự sụt giảm này bao gồm các biện pháp giãn cách xã hội, sự bùng phát liên tục của COVID-19 và sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng.
Việt Nam phải làm gì?
Theo ông Trần Quốc Phương, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đại dịch đã làm thay đổi ý định đầu tư của các công ty lớn. Cụ thể, việc hình thành một trung tâm sản xuất đầu tư lớn nhằm đa dạng hóa chuỗi cung ứng là một thách thức lớn hiện nay.
“Chúng ta không thể thu hút FDI theo cách truyền thống, vấn đề lớn nhất hiện nay là làm sao để họ sẵn sàng đầu tư một số tiền lớn mà không có sự hiện diện trực tiếp của họ tại Việt Nam”, ông Phương nói.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang hoàn thiện dự thảo quyết định của Thủ tướng Chính phủ về các ưu đãi đối với thu hút FDI có chọn lọc, ưu tiên các dự án công nghệ cao liên kết với chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ông Nguyễn Đức Kiên, Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng cho biết: “Khủng hoảng sức khỏe cũng là cơ hội lớn giúp Việt Nam nâng cao chất lượng dòng vốn đầu tư nước ngoài. “Việc đẩy nhanh tiến độ thực hiện các biện pháp khuyến khích là cần thiết để đạt được mục tiêu quốc gia là tăng trưởng GDP 6,5%”.
