Vì sao nên tập trung vào tính cách của CEO khi tuyển dụng?

Dương Tống - CEO HomeNext Corp

05/12/2022 11:30

Trong một loạt các nghiên cứu trong thập kỷ qua, tác giả Aiyesha Dey và các đồng nghiệp đã tìm cách xác định các hành vi báo trước xu hướng vi phạm đạo đức của một giám đốc điều hành. Mời các bạn theo dõi bài viết dưới đây để tìm hiểu những tác động thực tế của nghiên cứu đối với các cơ quan quản lý và hội đồng quản trị trong việc lựa chọn giám đốc điều hành nhé!

Vào ngày 19 tháng 11 năm 2018, Carlos Ghosn, Chủ tịch Nissan, đã bị bắt tại Tokyo sau khi ông bước xuống từ chiếc máy bay phản lực của công ty mình. Các nhà chức trách Nhật Bản đã buộc tội ông ta vì một loạt sai phạm tài chính tại Nissan, bao gồm việc chiếm đoạt 5 triệu USD và che giấu khoảng 80 triệu USD tiền bồi thường trong 8 năm.

Đó là một bi kịch đối với người đã từng cứu Nissan khỏi bờ vực phá sản khi ông đến công ty vào năm 1999. Carlos Ghosn gia nhập công ty với tư cách là một người có quốc tịch Brazil, Pháp và Lebanon, nhưng ông ấy đã trở thành một trong những nhà lãnh đạo kinh doanh được công nhận nhất của Nhật Bản với biệt danh “Mr.Fix It”. Ngoài ra, ông còn được tôn vinh trong truyện tranh manga và được Nhật hoàng Akihito trao tặng huân chương.

Sau khi bị bắt, Ghosn cho rằng các cáo buộc là không có cơ sở. Và thay vì hầu tòa, Ghosn đã thuê một cựu biệt kích giấu mình vào trong hộp đựng thiết bị âm thanh và bỏ trốn đến Lebanon bằng máy bay riêng.

Câu chuyện của Ghosn đã gây sốc. Làm sao việc này có thể xảy ra? Nhưng thực tế, đã có manh mối.

Vào năm 2014 và 2016, Ghosn đã lần lượt tổ chức những bữa tiệc sinh nhật xa hoa tại Cung điện Versailles cho mình và vợ bằng tiền của công ty. Ông và gia đình đã sở hữu một chiếc du thuyền dài 120m và những ngôi nhà cao cấp ở Tokyo, Paris, Rio de Janeiro, Amsterdam, Beirut và New York. Bên cạnh đó còn rót tiền đầu tư các nhà máy rượu và trung tâm nghệ thuật đương đại.

Và mặc dù đã được thưởng một gói bồi thường lớn gấp bốn lần so với người đồng cấp của mình tại Toyota, Ghosn lại dành phần lớn thời gian tại Nissan để phàn nàn rằng mình bị trả lương thấp.

Những hành vi như chi tiêu quá đà, tập trung vào thu nhập cá nhân và coi thường chính sách chi tiêu của công ty đã là tín hiệu cảnh báo đến hội đồng quản trị của Nissan.

Trong một loạt các nghiên cứu trong thập kỷ qua, tác giả Aiyesha Dey và các đồng nghiệp đã tìm cách xác định các hành vi báo trước xu hướng vi phạm đạo đức của một giám đốc điều hành.

Thông qua nghiên cứu này, họ đã xác định chính xác hai đặc điểm đó là chủ nghĩa duy vật và xu hướng làm sai quy định. Bên cạnh đó, các giao dịch mờ ám, sai sót trong báo cáo tài chính và chấp nhận rủi ro quá mức là những dấu hiệu thường thấy. 

Trong bài viết dưới đây, phần đầu tiên sẽ là nội dung giải thích sự phát triển của nghiên cứu. Sau đó sẽ là những thảo luận về tác động thực tế của nghiên cứu đối với các cơ quan quản lý và hội đồng quản trị trong việc lựa chọn CEO.

1. Xem xét kỹ lưỡng hành vi cá nhân

Cuộc nghiên cứu bắt đầu vào những năm 2000 khi tác giả Aiyesha Dey đang học thạc sĩ và kéo dài khoảng 20 năm. Cũng vào giai đoạn này, những vụ bê bối của các công ty hàng đầu nước Mỹ nổ ra, trong đó có cả các ông lớn như Enron, WorldCom và Tyco.

Ngay sau đó, chính phủ đã thông qua Đạo luật Sarbanes-Oxley nhằm tăng cường giám sát các tập đoàn và hoạt động của hội đồng quản trị. Tuy nhiên chỉ vài năm sau, một loạt vụ bê bối mới lại xuất hiện tại Wells Fargo, Countrywide và một số công ty khác.

Các công ty cũng đã cố gắng đầu tư nguồn lực vào kiểm soát nội bộ và chính phủ muốn dựa vào các luật mới để tăng cường giám sát, nhưng dường như các nỗ lực này cũng không loại bỏ được hành vi sai trái.

Vậy, thay vì phụ thuộc vào các bộ luật và quy định, chúng ta có nên xem xét kỹ hơn về tính cách cá nhân của các nhà quản lý kể trên hay không?

Câu trả lời đã dần được sáng tỏ sau khi Marianne Bertrand và Antoinette Schoar xuất bản một bài báo mang tính bước ngoặt. Theo các tác giả, tính cách cá nhân của CEO sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cách họ đưa ra quyết định và hiệu quả hoạt động của công ty. 

tích cách của CEO: Xem xét kỹ lưỡng hành vi cá nhân

Trong bối cảnh đó, tác giả Aiyesha Dey đã cùng với hai đồng nghiệp là Robert Davidson và Abbie Smith tìm hiểu về đời sống cá nhân của những CEO vướng vào bê bối. Cuối cùng họ kết luận rằng, sở thích mua sắm đồ dùng xa xỉ có thể là nguyên nhân dẫn đến hành vi sai trái của các CEO.

Một ví dụ tiêu biểu cho hành vi này là Giám đốc điều hành của Tyco – Dennis Kozlowski. Ông đã chi tới 6.000 USD cho một chiếc rèm tắm và 15.000 USD để mua một cái giá đỡ ô cho căn hộ ở New York. Sau đó, ông bị kết án 22 tội hình sự và phải ngồi tù 6 năm rưỡi.

Vậy, các hành vi như vi phạm luật giao thông có là dấu hiệu cho thấy đó là một nhà lãnh đạo có xu hướng làm sai quy định hay không? 

Xu hướng làm sai quy định: Với sự hỗ trợ của các nhà điều tra tư nhân, Aiyesha Dey và các đồng nghiệp đã tìm được hồ sơ pháp lý của hơn 1.000 CEO tại Mỹ trong nhiều ngành khác nhau. Đồng thời, họ cũng phát hiện ra rằng, hơn 18% các CEO đã từng bị buộc tội với nhiều sai phạm. Từ những hành vi nhỏ như vi phạm luật giao thông đến các tội danh lớn hơn như ma túy, bạo lực gia đình và tấn công tình dục.

Đầu tiên, các nhà nghiên cứu tiến hành kiểm tra bằng cách đặt ra 2 câu hỏi trực tiếp: 

1. Ở một công ty có CEO từng có tiền án, việc báo cáo gian lận có nhiều khả năng xảy ra hơn các công ty khác hay không? 

2. Nếu Giám đốc điều hành (hoặc giám đốc tài chính) đã từng có tiền án thì khả năng họ tiếp tục dính líu đến các vụ lừa đảo có cao không? 

⇔ Không có gì ngạc nhiên khi câu trả lời cho cả hai câu hỏi đều là CÓ.

Khi so sánh các công ty đã từng xảy ra bê bối với những công ty minh bạch khác, chúng tôi nhận thấy rằng: Nếu Giám đốc điều hành từng vi phạm hình sự thì khả năng công ty đó dính líu đến các vụ bê bối nhiều hơn gấp đôi và khả năng chính CEO là thủ phạm cao gấp 7 lần.

Nhóm nghiên cứu biết rằng, gian lận là một điều hiếm khi xảy ra. Liệu chúng ta có quan sát mô hình tương tự cho một dạng hành vi sai trái phổ biến của công ty không?

Họ quyết định kiểm tra xem liệu các giám đốc điều hành đã từng vi phạm hình sự cũng có khả năng thực hiện các giao dịch nội gián sinh lợi hay không? Giao dịch nội gián sinh lợi loại giao dịch không nhất thiết là bất hợp pháp nhưng có kết quả vượt trội. Điều đó cho thấy rằng nhà giao dịch có thể đã hưởng lợi một cách không công bằng.

Cuối cùng, họ nhận thấy rằng các giám đốc điều hành có hành vi vi phạm hình sự trước đây (bao gồm cả các khoản phí nghiêm trọng và vi phạm giao thông nhỏ) kiếm được lợi nhuận cao hơn đáng kể so với những giám đốc điều hành không có bất kỳ vi phạm nào từ việc mua và bán cổ phiếu công ty. Lợi nhuận của các giao dịch đó tăng lên đáng kể với mức độ nghiêm trọng của sự vi phạm.

Tiếp theo, nhóm tác giả đã điều tra xem liệu các cơ chế quản trị công ty mạnh mẽ có thể ngăn chặn các hoạt động giao dịch như vậy hay không. Chẳng hạn như các chính sách cấm giao dịch trong một số thời kỳ nhất định, sự cởi mở để giám sát của các nhà đầu tư tổ chức lớn và sự độc lập của hội đồng quản trị.

Họ cũng nhận thấy rằng, những cơ chế đó có rất ít tác dụng đối với những người điều hành.

Do đó, có vẻ như cấu trúc quản trị và hệ thống kiểm soát chính thức không có khả năng kiềm chế những tác nhân tồi tệ nhất. Đó là tin không mấy vui vẻ đối với các hội đồng quản trị và cơ quan quản lý muốn hạn chế các giao dịch nội gián và hạn chế các hành vi không mong muốn khác.

Chủ nghĩa duy vật: Tác giả và các cộng sự cũng quan tâm đến việc nghiên cứu các CEO theo chủ nghĩa duy vật. Chủ nghĩa duy vật, như chúng ta định nghĩa, không nhất thiết phải được biểu thị bằng việc có nhiều tài sản hoặc thậm chí là những thứ cao cấp. Đúng hơn, nó liên quan đến việc nhiệt thành theo đuổi sự giàu có và sang trọng bất kể người khác phải trả giá như thế nào.

Xác định chủ nghĩa duy vật ở các CEO là một thách thức vì hầu hết các giám đốc điều hành đều có tài sản đáng kể. Tuy nhiên, có một cách để sàng lọc là xem tài sản của ai đó có quá nhiều so với tài sản của những người cùng trang lứa hay hàng xóm hay không.

Sau khi phân tích kỹ lưỡng, chúng tôi đã chọn ra ba hành vi tiêu biểu làm dấu hiệu cho chủ nghĩa duy vật: Sở hữu một ngôi nhà riêng có giá trị gấp đôi so với mức trung bình trong khu vực, sở hữu một chiếc ô tô trị giá hơn 75.000 đô la (mà tại thời điểm nghiên cứu của chúng tôi đại diện cho một chiếc xe cực kỳ cao cấp) và sở hữu một chiếc thuyền dài hơn 25 feet.

Trong mẫu nghiên cứu về CEO của chúng tôi, 58% có một hoặc nhiều hành vi trên và có đủ tiêu chuẩn về vật chất, 42% còn lại là những người giản dị.

Đầu tiên, họ đã tìm kiếm và phát hiện ra mối liên hệ giữa sự lừa đảo và những CEO ham vật chất. Những gì chúng ta thấy là sự suy yếu dần của môi trường kiểm soát trong các công ty, do các giám đốc điều hành có chi tiêu cá nhân cao dẫn dắt.

Cụ thể hơn, họ quan sát thấy việc sử dụng nhiều hơn các biện pháp khuyến khích dựa trên vốn chủ sở hữu (có thể khuyến khích các nhà quản lý đánh lừa thị trường bằng cách thổi phồng kết quả được báo cáo), bổ nhiệm nhiều giám đốc tài chính hơn, việc ít giám sát chuyên sâu hơn của hội đồng quản trị và sự yếu kém trong việc kiểm soát nội bộ.

Tất cả những điều kiện đó đã tạo ra một môi trường mà việc báo cáo gian lận xảy ra thường xuyên hơn và có nhiều tiểu xảo hơn (về phía các ủy viên hội đồng quản trị không phải là các Giám đốc điều hành).

Tiếp theo, nhóm nghiên cứu của ông tập trung chú ý vào các ngân hàng có mô hình kinh doanh tạo điều kiện thuận lợi cho việc đo lường các hành vi chấp nhận rủi ro.

Đối với một nghiên cứu khoảng 300 ngân hàng, họ nhận thấy rằng những ngân hàng có CEO thích vật chất có hệ thống quản lý rủi ro tương đối lỏng lẻo. Do đó phải đối mặt với nhiều nguy cơ về hiệu suất kém đáng kể hơn so với các ngân hàng do các CEO tiết kiệm lãnh đạo.

Hơn nữa, họ còn phát hiện ra rằng các giám đốc điều hành theo chủ nghĩa vật chất cũng góp phần làm suy giảm văn hóa doanh nghiệp, khiến nhân viên khai thác nhiều hơn các cơ hội để thực hiện giao dịch “bẩn” trong cuộc khủng hoảng tài chính 2007-2009.

Tuy nhiên, các công ty do các giám đốc điều hành theo chủ nghĩa vật chất điều hành cũng có lợi nhuận cao hơn so với các công ty có xu hướng tiết kiệm.

Trong một nghiên cứu khác, nhóm nghiên cứu đã xem xét chủ nghĩa duy vật của các giám đốc điều hành hàng đầu ảnh hưởng như thế nào đến hoạt động trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR) của các công ty.

Họ nhận thấy rằng các công ty có nhà lãnh đạo thiên về vật chất nhận được điểm số thấp hơn từ các cơ quan xếp hạng CSR so với các công ty có nhà lãnh đạo tiết kiệm (ví dụ như kết quả của hoạt động từ thiện ít ỏi, hoặc sự lây lan các chất ô nhiễm có hại trong cộng đồng).

Phát hiện của nhóm nghiên cứu phù hợp với các học thuật khác. Nó cho thấy rằng những người sống thiên về vật chất sẽ ít khi quan tâm đến hạnh phúc của người khác và môi trường.

2. Trả lời nghiên cứu

Khi nói chuyện với các giám đốc điều hành, những người quản lý và các nhà đầu tư về công việc này, họ thường phản ứng bằng sự ngạc nhiên.

Ban đầu, một số người thắc mắc làm cách nào mà các nhà nghiên cứu hàn lâm có thể lấy thông tin về tiền sử phạm tội và tài sản cá nhân của các CEO. (Như tôi đã nói với họ, các nhà điều tra tư nhân ở Hoa Kỳ có thể tiếp cận hợp pháp nhiều hồ sơ công khai có liên quan.)

Đối với các thành viên hội đồng quản trị và những người khác tham gia vào các quyết định kế nhiệm, phát hiện của chúng tôi thường phản ánh về mức độ thẩm định mà họ thường làm.

Mặc dù họ có thể yêu cầu kiểm tra lý lịch đối với các ứng viên bên ngoài (đôi khi bao gồm việc tìm kiếm hồ sơ pháp lý), nhưng họ hiếm khi thực hiện bước đó đối với các ứng viên nội bộ đang tìm kiếm sự thăng tiến cho vai trò C-suite.

Theo như một người mà ông đã từng nói chuyện, “Chúng tôi thậm chí không xem xét những vấn đề này. Chúng tôi không quan tâm họ đang làm gì ngoài công việc và có lẽ chúng tôi nên làm như vậy.”

Những người khác khi họ tìm hiểu về nghiên cứu của nhóm tác giả nói rằng, nó phù hợp với những gì họ đã nghe hoặc đọc về một số CEO nổi tiếng.

Ví dụ, Steve Jobs nổi tiếng với những luật lệ mà ông coi là phiền toái: Ông từ chối gắn biển số xe của mình, và tại trụ sở Apple, ông thường đậu xe ở những điểm dành riêng cho các tài xế khuyết tật. Mặc dù Jobs chưa bao giờ bị buộc tội về hành vi sai trái, nhưng Apple đã dính vào một vụ bê bối liên quan đến việc lùi thời hạn các quyền chọn cổ phiếu của ông.

Một ví dụ khác liên quan đến người sáng lập Theranos Elizabeth Holmes, người gần đây đã bị kết tội lừa đảo các nhà đầu tư trong công ty xét nghiệm máu của cô. Trong phiên tòa xét xử cô ta (khi cô ta được cho là đang sống ở một bất động sản trị giá 135 triệu đô la), các công tố viên cho rằng việc duy trì lối sống xa hoa là động cơ cho hành vi phạm tội của cô ta.

Các cơ quan quản lý đã phản ứng với nghiên cứu của chúng tôi. Vào năm 2016, tôi đã dành một năm làm việc tại Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ, nơi đã thuê tôi một phần vì những nghiên cứu này.

SEC tin rằng quy mô tổn thất của các nhà đầu tư thường liên quan đến thời gian các hành vi sai trái không bị phát hiện. Vì vậy, họ có lợi ích trong việc phát hiện gian lận càng sớm càng tốt. Để đạt được điều đó, SEC hy vọng sẽ trở nên tốt hơn trong việc dự đoán nơi gian lận có thể xảy ra thay vì chờ đợi nó bị bại lộ.

tính cách của CEO: dự đoán gian lận

Một số nỗ lực này liên quan đến việc sử dụng mô hình tài chính để xác định các công ty có báo cáo tài chính, có những điểm tương đồng với các trường hợp gian lận trước đây.

Những hành vi của người lãnh đạo hoặc “red flags” ngoài công việc giống như một công cụ khác để dự đoán là một ý tưởng đầy hứa hẹn, nhưng các nhà quản lý đang phải tiến hành thận trọng vì lo ngại về quyền riêng tư và các vấn đề đạo đức khác.

Trong khi đó, nghiên cứu vẫn tiếp tục. Vào năm 2021, hai đồng nghiệp và tác giả đã xuất bản một bài báo về tác động của các biện pháp khuyến khích đối với những người đã tố cáo doanh nghiệp.

Họ nhận thấy rằng trái ngược với tuyên bố của các nhà phê bình, tiền thưởng mà một số chính phủ (bao gồm cả Hoa Kỳ) trả cho những người tố cáo thực sự giúp phát hiện ra các hành vi gian lận.

3. Kết luận

Tác giả Aiyesha Dey vẫn đang tiếp tục tìm kiếm những cách thức mới để phân biệt các CEO theo chủ nghĩa vật chất với những người tằn tiện.

Điều đáng hỏi là, chúng ta có nên xem xét cách thức hoạt động từ thiện cá nhân của một CEO để bù đắp cho việc mua sắm xa xỉ và hoạt động từ thiện đó có thể đóng vai trò là đối trọng với chủ nghĩa vật chất hay không?

Cuối cùng, tác giả cũng khẳng định chắc chắn rằng các hội đồng quản trị không cần phải từ chối các ứng cử viên giám đốc điều hành chỉ vì các vi phạm tốc độ hoặc một ngôi nhà quá giá trị.

Tuy nhiên, các thành viên trong hội đồng quản trị nên xem đây là những dấu hiệu cảnh báo, đặc biệt nếu một hành vi vi phạm pháp luật đã xảy ra gần đây hoặc xảy ra nhiều lần. 

Nguồn: Aiyesha Dey

Dương Tống - CEO HomeNext Corp