Dẫn đầu con sóng

Trong thập kỷ tới, ngành bán lẻ sẽ thay đổi theo xu hướng hình thành các liên minh hay tạo hệ sinh thái trong chuỗi giá trị.

Năm 2019 kết thúc với thông tin “nóng”, Tập đoàn Vingroup khai tử Vinpro, nhập trang thương mại Adayroi vào VinID và chuyển nhượng mảng bán lẻ với hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện lợi cho Masan. Tập đoàn này giữ lại One Mount Group (OMG) - công ty con với vốn điều lệ hơn 3.000 tỷ đồng chuyên về vận chuyển, kho bãi. OMG có thể là mảnh ghép logistics hoàn thiện chuỗi dịch vụ đã được tích hợp trên VinID. Vingroup rút lui khỏi mảng bán lẻ trực tiếp để chuyển đổi số phục vụ cho mục tiêu bán lẻ trong tương lai.

Quá trình chuyển đổi đang diễn ra tại Việt Nam, dù chậm hơn Trung Quốc. Từ năm 2017, hệ thống siêu thị Alibaba mua lại - đã đổi mới theo hướng hoàn toàn khác truyền thống. Siêu thị này được tích hợp thêm nhiều tiện ích: vẫn bày sản phẩm trên quầy kệ, nhưng khách hàng có thể dễ dàng kiểm tra giá, nguồn gốc sản phẩm thông qua ứng dụng trên điện thoại di động (app) trước khi mua hàng tại quầy. Mặt khác, người mua sắm có thể sử dụng nền tảng app đó của Hema, tiến hành mua hàng từ xa. Hema biến siêu thị của họ thành trung tâm lưu trữ - xử lý đơn hàng. Chính nhân viên siêu thị sẽ là người đi lấy hàng dựa trên dữ liệu đơn hàng hệ thống trả về, đưa hàng qua hệ thống băng chuyền tự động tới khu vực giao hàng, trước khi gói hàng được vận chuyển tới khách trong thời gian siêu tốc 30 phút.Hema - sau khi được

Khi công nghệ thay đổi, nền tảng logistics hiện đại có thể hỗ trợ nhiều cấu phần khác nhau, điều này làm biến đổi bộ mặt của bán lẻ. Hành vi trên thị trường thay đổi tạo thành những chuỗi giá trị mới. Ngay chính các doanh nghiệp cũng phải thích ứng với những thay đổi này.

Câu chuyện của thập kỷ tới là hình thành các liên minh trong chuỗi giá trị. Các nhóm nhỏ liên minh với nhau để giải quyết nhiều phần khác nhau của chuỗi. Ví dụ, xuất phát từ một ví điện tử ở giữa trong chuỗi giá trị, MoMo có thể chọn liên minh với một loạt các nền tảng quản lý như iPOS.vn, Haravan để giải quyết bài toán thanh toán điện tử tiện lợi qua QR code chỉ qua một vài nút bấm. Ví điện tử này cũng có thể chọn theo hướng liên minh với các nhà cung cấp như các rạp chiếu phim để bán vé, hay những nền tảng giao hàng theo nhu cầu như AhaMove - nơi có sự hiện diện của hàng chục ngàn tài xế giao hàng tự do và hàng trăm ngàn chủ shop bán lẻ trực tuyến.

Hay bằng cách tổ chức chương trình từ thiện dựa trên ứng dụng MoMo, đơn vị này mở rộng hệ sinh thái bằng cách biến mình trở thành một nền tảng kết nối đầu - cuối giữa người ủng hộ và các quỹ từ thiện. Mạng lưới liên kết phức tạp giữa các công ty đang tạo nên những thách thức cho lý thuyết kinh doanh truyền thống. Hệ sinh thái đang làm mờ đi ranh giới giữa các công ty trong chuỗi giá trị.

Một vài “người khổng lồ” công nghệ đã chứng minh rằng, sự phối hợp thành công trong hệ sinh thái có thể mang lại lợi nhuận vượt trội. Nhiều công ty lớn nhất và có lợi nhuận cao nhất trên thế giới là các doanh nghiệp hoạt động dựa vào hệ sinh thái.

Một ví dụ là Alibaba - doanh nghiệp dẫn đầu thị trường thương mại điện tử khổng lồ của Trung Quốc - không trực tiếp thực hiện hầu hết các chức năng của thương mại điện tử. Thay vào đó, công ty này xây dựng các nền tảng kết nối với các nhà sản xuất, nhà cung cấp dịch vụ hậu cần, nhà tiếp thị và các nhà cung cấp dịch vụ có liên quan khác với nhau và với người tiêu dùng cuối cùng. Bằng cách phân cấp các hoạt động kinh doanh giữa các nhóm công ty hoặc cá nhân lớn, hệ sinh thái của Alibaba nhanh chóng thích ứng với nhu cầu của người tiêu dùng và cũng có khả năng mở rộng cao - dẫn đến tăng trưởng doanh thu hàng năm cho công ty 44% trong năm năm qua.

Ngày nay, mục tiêu của tất cả các tập đoàn bán lẻ là giữ người dùng ở lại hệ sinh thái của mình càng lâu càng tốt, không chỉ về tần suất mua sắm mà còn mức độ đa dạng các hoạt động trong suốt một ngày của người tiêu dùng.

Trong tương lai, những doanh nghiệp xây dựng được liên minh mạnh hay hệ sinh thái vững chắc sẽ có chỗ đứng trên thị trường. Ngược lại, họ có nguy cơ bị kết liễu trong một ngày không xa, khi lợi thế cạnh tranh và giá trị mang lại cho khách hàng ngày càng lu mờ. Không quan trọng các doanh nghiệp xuất phát từ ngành nào (Alibaba có thể xuất phát từ thương mại điện tử, WeChat xuất phát từ mạng trò chuyện trực tuyến, Baidu xuất phát từ nền tảng tìm kiếm thông tin... ), nhưng tất cả doanh nghiệp đều hướng tới mở rộng hệ sinh thái bằng cách cung cấp những giá trị khác biệt.

Tương tự, ở Việt Nam, bài toán đặt ra với MoMo, Tiki, Zalo, VinID... là mở rộng được liên minh và hệ sinh thái. Bên nào càng trở thành một phần không thể thay thế trong liên minh hay tự xây dựng được hệ sinh thái vững chắc càng có nhiều cơ hội phát triển cả về tập hợp người mua và người bán.

Cơ hội thành công trong thập kỷ này sẽ đến với những doanh nghiệp không ngừng học hỏi để nắm bắt được những biến đổi, tận dụng được đòn bẩy từ hệ sinh thái đa công ty, tham gia vào nhiều ngõ ngách trong chuỗi giá trị thương mại O2O (kết hợp giữa phương thức bán lẻ truyền thống và phương thức bán lẻ trực tuyến), có nhiều ý tưởng mới và vươn lên không ngừng trong thế giới nhiều biến động.

Nguyễn Xuân Trường

Giám đốc mảng Social Payment - Ví điện tử MoMo