Các ngân hàng trung ương thường rất thận trọng mỗi khi áp dụng bất kỳ công nghệ mới nào. Tuy nhiên, blockchain dường như là một ngoại lệ.
Các ngân hàng trung ương nằm trong số những tổ chức đầu tiên ứng dụng công nghệ blockchain. Một loạt ngân hàng trung ương trên toàn cầu đang tích cực nghiên cứu công nghệ chuỗi khối (blockchain) và sổ cái phân tán (distributed ledger) để giải quyết các thách thức đã tồn tại lâu dài trong ngành ngân hàng, như hiệu suất, tính an toàn, bền vững của hệ thống thanh toán, cũng như các vấn đề tài chính khác.
Sách Trắng (White Paper) mới công bố gần đây của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) đã chỉ ra 10 ứng dụng thực tiễn phổ biến nhất của blockchain trong các ngân hàng trung ương trên thế giới hiện nay.
Với mỗi trường hợp ứng dụng được đề cập, được sắp xếp theo thứ tự phổ biến, có ít nhất một ngân hàng trung ương nghiên cứu blockchain một cách tích cực. Việc nghiên cứu và ứng dụng trên thực tế khác nhau giữa các nước và nhiều nhà nghiên cứu của các ngân hàng trung ương vẫn chưa thể đi đến kết luận rằng liệu công nghệ sổ cái phân tán có thể làm tăng giá trị cho quy trình của họ hay không.
Trong những trường hợp hiếm hoi, như Ngân hàng Pháp, ngân hàng trung ương này đã triển khai thành công một ứng dụng dựa trên nền tảng công nghệ sổ cái phân tán. Trong những trường hợp khác, có ngân hàng trung ương kết luận rằng blockchain không tạo ra cơ hội quý giá cho nền kinh tế của họ khi xem xét các rủi ro và nhược điểm của công nghệ này. Ít nhất, nhiều bên đang chờ đợi và theo dõi (wait and see).
Theo WEF, trong bốn năm tới, chúng ta sẽ chứng kiến nhiều ngân hàng trung ương quyết định họ sẽ sử dụng công nghệ blockchain và sổ cái phân tán để cải thiện quy trình và phúc lợi kinh tế hay không. Do tầm quan trọng về hệ thống trong các quy trình của ngân hàng trung ương, trong khi công nghệ blockchain chưa hoàn thiện, các ngân hàng phải xem xét cẩn thận các mối rủi ro khi thực hiện.
HOA ĐỒNG TIỀN: NGUYÊN TẮC PHÂN LOẠI TIỀN
“Hoa đồng tiền” là thuật ngữ được sử dụng trong một số báo cáo về CBDC để giúp xác định mối liên quan của CBDC tới các dạng thức khác của tiền tệ. Hai chủ thể trong khối được viền xanh đứt khúc đại diện cho CBDC trong bán buôn và bán lẻ, trong khi hai chủ thể trong đường màu đỏ đại diện cho tiền mã hóa được phát hành riêng như bitcoin và ethereum, ở cả hình thức được chấp nhận công khai và không công khai. Ngày nay, có những ngân hàng trung ương đã phát hành tiền dưới dạng số hóa. Ngược lại, CBDC thường được phát hành dựa vào công nghệ sổ cái phân tán, cho phép giao dịch ngang hàng, tạo điều kiện cho các giao dịch nhanh hơn hoặc hiệu quả hơn. Hơn nữa, các ngân hàng trung ương đã tiến hành nghiên cứu về khái niệm công dân nắm giữ tiền gửi trực tiếp trong tài khoản ngân hàng trung ương, được gọi là tài khoản tiền gửi ngân hàng trung ương ở phía bên trái “hoa đồng tiền”.
Một loại tiền tệ kỹ thuật số do ngân hàng trung ương phát hành (central bank digital currency - CBDC), được vận hành và thanh toán theo phương thức ngang hàng và phi tập trung (không qua trung gian), phổ biến với người tiêu dùng. Hình thức này của CBDC đóng vai trò bổ sung hoặc thay thế cho tiền mặt và tiền gửi ngân hàng thông thường. Các ngân hàng trung ương ở một vài nước đang áp dụng thử nghiệm, từ các nước phía Đông vùng Caribe, Thụy Điển, Bahamas tới Campuchia.
Tương tự tiền bán lẻ, đây là một loại tiền tệ kỹ thuật số do ngân hàng trung ương phát hành, được vận hành và thanh toán theo phương thức ngang hàng và phi tập trung (không qua trung gian), nhưng chỉ cung cấp dịch vụ này cho ngân hàng thương mại và hoạt động thanh toán bù trừ trên thị trường bán buôn liên ngân hàng. Các ngân hàng trung ương đang tiến hành nghiên cứu hoạt động này bao gồm các cơ quan ở Nam Phi, Canada, Nhật Bản, Thái Lan, Ả Rập Xê-ú t, Singapore và Campuchia.
Là một ứng dụng tập trung vào tiền điện tử dựa trên nền tảng blockchain, bao gồm CBDC, cho phép việc thanh toán bù trừ liên ngân hàng nhanh chóng và thanh toán các giao dịch chứng khoán để nhận tiền mặt. Mục tiêu là phát triển hệ thống thanh toán và giao hàng đồng thời (DVP) liên ngân hàng, nghĩa là hai bên giao dịch một tài sản, đảm bảo bằng tiền mặt, có thể cho phép được thanh toán và giao tài sản đó cùng lúc. Các ngân hàng trung ương khai thác giải pháp này bao gồm Ngân hàng Nhật Bản, Cơ quan Tiền tệ Singapore, Ngân hàng Anh và Ngân hàng Canada.
Việc sử dụng công nghệ sổ cái phân tán trong hệ thống thanh toán, thanh toán liên ngân hàng nội địa chính hoặc dự phòng giúp nhất quán và tránh khỏi các mối đe dọa, bao gồm lỗi mạng lưới hoặc kỹ thuật, thảm họa tự nhiên, tội phạm mạng và các mối đe dọa khác. Thông thường, ứng dụng này được kết hợp với các ứng dụng khác như một phần lợi ích từ việc triển khai công nghệ sổ cái phân tán có thể mang lại. Các ngân hàng trung ương nghiên cứu ứng dụng này bao gồm Ngân hàng Trung ương Brazil và Ngân hàng Trung ương Đông Caribe.
Việc sử dụng công nghệ sổ cái phân tán trong các phiên đấu giá, phát hành trái phiếu hoặc các quy trình khác để giảm chi phí và tăng hiệu quả. Ứng dụng này có thể được áp dụng để phát hành và quản lý trái phiếu bởi các chính quyền, tổ chức quốc tế hoặc các cơ quan chính phủ. Ngân hàng trung ương hoặc các cơ quan quản lý của chính phủ có thể là “nhà quan sát” để quản lý hoạt động khi có liên quan. Ngân hàng Thế giới đã ra mắt trái phiếu đầu tiên hoạt động dựa trên nền tảng blockchain, gọi là “bond-i” hồi tháng 8.2018.
Các quy trình kỹ thuật số về KYC và AML tận dụng công nghệ sổ cái phân tán để theo dõi và chia sẻ thông tin nhận dạng, thông tin thanh toán của khách hàng có liên quan, nhằm hợp lý hóa quy trình. Giải pháp này có thể kết nối với một nền tảng số về nhận dạng của quốc gia hay kết nối vào hệ thống e-KYC hoặc AML hiện có. Nó cũng có khả năng tương tác với CBDC để theo dõi hoạt động tài chính và thanh toán. Cơ quan Tiền tệ Hong Kong hiện là ngân hàng trung ương đang ứng dụng giải pháp này.
Việc sử dụng cơ sở dữ liệu phân tán hoặc phi tập trung nhằm tạo ra các hệ thống thay thế để chia sẻ thông tin và dữ liệu trong nội bộ hoặc giữa các chính phủ và các tổ chức tư nhân. Theo WEF, hiện có Ngân hàng Trung ương Brazil đang nghiên cứu ứng dụng này.
Việc sử dụng các chức năng và dữ liệu phi tập trung giúp việc tài trợ thương mại nhanh hơn, tiện hơn và toàn diện hơn, cải thiện các quy trình tài trợ thương mại ngày nay, vốn vẫn còn dựa nhiều vào các thủ tục giấy tờ, tốn công sức và mất thời gian. Lịch sử giao dịch và thông tin khách hàng được chia sẻ giữa những bên tham gia trong dữ liệu phi tập trung, trong khi vẫn duy trì quyền riêng tư và bảo mật khi cần thiết. Ngân hàng Trung ương Hong Kong đang nghiên cứu ứng dụng này.
Sử dụng công nghệ sổ cái phân tán vào phát hành, theo dõi và quản lý việc chuyển tiền mặt từ các cơ sở sản xuất đến ngân hàng trung ương và chi nhánh ngân hàng thương mại. Điều này có thể bao gồm việc đặt mua, vận chuyển tiền và có thể đơn giản hóa việc báo cáo theo quy định. Ngân hàng Trung ương Đông Caribe đang khám phá ứng dụng này.
Kho chia sẻ phi tập trung trên nền tảng blockchain cho việc nhận dạng tín dụng trong Khu vực Thanh toán bằng đồng Euro (SEPA), được quản lý bởi ngân hàng trung ương và các ngân hàng thương mại trong chương trình SEPA, có thể cung cấp một hệ thống phân cấp nhanh hơn, hợp lý hơn. Nó có thể thay thế các quy trình thủ công và tập trung sẵn có, vốn tốn nhiều thời gian và nguồn lực. Ứng dụng này đã được áp dụng trong dự án Madre của Ngân hàng Trung ương Pháp.
Bài viết: Trường Bùi
Ảnh: Shutterstock
Tạp chí Nhà Quản Lý số 03 - Doanh nghiệp tư nhân: Những trụ cột mới của nền kinh tế
