Trọng thể tổ chức lễ tưởng niệm ngày hóa Đức Thánh Tản Viên Sơn

Trong tâm thức dân gian của người dân xứ Đoài, đặc biệt là ở vùng núi Tản Ba Vì, núi Ba Vì là ngọn “chủ sơn” của nước Việt, là nơi phát tích của truyền thuyết về Sơn Tinh – Thủy Tinh. Đức Thánh Tản - Vị thần đứng đầu hàng "Tứ bất tử" trong thần điện Việt. Ngài không chỉ là thành hoàng bảo trợ cho làng xã mà còn được nhân dân tôn thờ là Phúc Thần, Thượng đẳng tối linh thần. Vượt qua không gian và thời gian, Đức Thánh Tản được coi là vị anh hùng trị thủy, anh hùng văn hóa, anh hùng dân tộc từ thuở mở mang bờ cõi.

Qua truyền thuyết được lưu truyền trong đời sống tâm linh của nhân dân, Tản Viên Sơn Thánh tên thật là Nguyễn Tuấn, là con của Thánh mẫu Đinh Thị Đen và Cố phụ Nguyễn Cao Hành, sinh ra tại Động Lăng Sương, nay thuộc xã Đồng Trung – Huyện Thanh Thủy – Phú Thọ. Ngài là nhân vật anh hùng sáng tạo văn hóa, tạo ra lửa, khơi nguồn nước cứu nạn dân chúng, dạy dân các nghề nghiệp khác nhau và được tôn thờ như một vị tổ sư bách nghệ. Tôn vinh công trạng, ân đức của Ngài, nhân dân tôn kính và lập nhiều đền thờ trên địa bàn huyện Ba Vì và ở nhiều nơi trong vùng văn hóa Xứ Đoài địa linh nhân kiệt.

Hiện nay, trên địa bàn huyện Ba Vì có 397 di tích, trong đó có tới hơn 100 di tích thờ Đức Thánh Tản, có 128 di tích đã được xếp hạng. Trong đó cụm di tích đền Thờ Tản Viên Sơn Thánh đền Thượng, đền Trung, đền Hạ được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng năm 2008. Tục thờ Tản Viên Sơn Thánh, huyện Ba Vì được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia năm 2018.

Theo Ngọc phả còn lưu giữ tại di tích đền Trung, xã Minh Quang, huyện Ba Vì cho biết, Thánh Tản sinh nhằm ngày Rằm tháng Giêng, hóa Thánh vào ngày mùng 6 tháng Mười Một và nơi Ngài hóa Thánh là tại đỉnh núi Tản Viên, sau này nhân dân lập đền thờ Ngài đó chính là di tích lịch sử văn hóa quốc gia đền Thượng. Trải qua hàng ngàn đời, việc thờ cúng, tế lễ để tưởng nhớ Ngài đã ăn sâu vào đời sống nhân dân, vào những ngày này, nhân dân các dân tộc khu vực núi Ba Vì thường tổ chức lễ hội, lễ dâng hương, dâng các sản vật do chính người dân làm ra lên Đức Thánh để tri ân công đức của Ngài và cầu cho mưa thuận, gió hòa, nhân cường, vật thịnh, dân sinh ấm no, gia đình hạnh phúc.

Phát biểu tại lễ tưởng niệm ngày hóa Đức Thánh Tản Viên Sơn, Chủ tịch UBND huyện Ba Vì Đỗ Mạnh Hưng nhấn mạnh: “Trải qua hàng ngàn đời, việc thờ cúng, tế lễ để tưởng nhớ Đức Thánh Tản Viên Sơn đã ăn sâu vào đời sống Nhân dân, vào những ngày này, Nhân dân các dân tộc khu vực núi Ba Vì thường tổ chức lễ hội, lễ dâng hương, dâng các sản vật do chính người dân làm ra lên Đức Thánh để tri ân công đức của Ngài và cầu cho mưa thuận, gió hòa, nhân cường, vật thịnh, dân sinh ấm no, gia đình hạnh phúc”.

Cũng tại buổi lễ dâng hương, huyện Ba Vì đã khánh thành công trình tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử văn hóa quốc gia đền Hạ. Di tích lịch sử văn hoá đền Hạ nằm dưới chân núi Tản Viên, bên Sông Đà thuộc địa phận xã Thủ Pháp xưa (nay là xã Minh Quang, Ba Vì, Hà Nội). Đền Hạ được xây dựng từ lâu và được trùng tu sửa chữa qua các triều đại Lý, Trần, Lê.

Kiến trúc của đền Hạ theo kiểu chữ tam, theo thế tựa lưng vào dãy núi Ba Vì, quay mặt ra phía sông Đà. Theo sách Sơn Tây tỉnh địa chí, đền Hạ còn được gọi là Tây cung. Đền Hạ được xây dựng từ lâu và được trùng tu sửa chữa qua các triều đại Lý, Trần, Lê.

Qua thời gian bị hủy hoại, năm 1993 nhân dân địa phương và thập phương công đức xây mới đền Hạ bao gồm Nghi môn, Tiền bái, Hậu cung, điện thờ Mẫu, điện thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh và một số công trình phụ phục vụ nhu cầu tín ngưỡng thờ Đức Thánh Tản.

Đến nay, công trình đã hoàn thành vượt tiến độ và kế hoạch đề ra, đảm bảo các yêu cầu về kiến trúc truyền thống, kỹ thuật, mỹ thuật và giá trị văn hóa - lịch sử của di tích, tạo nên tổng thể không gian văn hóa biểu tượng của Ba Vì.