Bà Phạm Minh Hương và hành trình vực dậy VNDIRECT trên bờ vực phá sản rồi trở thành 'ông lớn' tỷ đô ngành chứng khoán

Từ cô giáo với mức lương 105.000 đồng/tháng đến ‘nữ tướng’ thị trường chứng khoán

Bà Phạm Minh Hương sinh ngày 17/06/1966 tại Thái Bình. Sau khi tốt nghiệp Thạc sỹ Hệ thống thông tin - Đại học Bách khoa Kiev - Liên Xô - Nga năm 1986, bà được phân công dạy tại Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông với mức lương 105.000 đồng/tháng.

Làm việc trong ngành giáo dục 2 năm, thấy mình không hợp với nghề dạy học, bà Hương chuyển sang ngạch kinh doanh và lập tức cho thấy tài năng. Bà vào làm việc tại Citibank N.A với vị trí Network Manager, chỉ 6 tháng sau đó được đảm nhiệm chức vụ Giám đốc kinh doanh tiền tệ và thị trường tài chính.

Trong 8 năm công tác tại Citibank (1995-2002), bằng kinh nghiệm và tài năng của mình, bà Hương cùng các cộng sự đã đem về lợi nhuận vượt bậc cho ngân hàng, xây dựng được nền tảng uy tín và kinh nghiệm hoạt động trên thị trường tiền tệ. Bà Phạm Minh Hương được ghi nhận là một trong những thành viên đầu tiên đóng góp vào sự phát triển lớn mạnh của Citibank N.A tại Việt Nam.

Ao ước ‘bán’ công ty với giá 1 USD và định hình lại chiến lược phát triển

Sau thời gian làm việc tại Citibank, bà Hương gia nhập SSI (CTCP Chứng khoán Sài Gòn) và giữ chức vụ Tổng Giám đốc trong 3 năm từ 2003 đến 2005. Bà cùng các cộng sự đã đưa công ty lên vị trí dẫn đầu, vượt xa các công ty chứng khoán khác về thị phần môi giới, tư vấn tài chính… Đảm nhiệm đồng thời cả hai vai trò vừa là Tổng giám đốc công ty, vừa là cổ đông lớn đã giúp bà Hương tích lũy được nhiều kinh nghiệm cho sự nghiệp sau này.

Cuối năm 2006, ‘nữ tướng’ ngành chứng khoán rời SSI, thành lập Công ty đầu tư IPA, sau đó là Công ty chứng khoán VNDIRECT với vốn điều lệ chỉ 50 tỷ đồng. Thời điểm đó mức vốn 50 tỷ là rất khiêm tốn, nằm trong tốp những công ty chứng khoán có quy mô nhỏ nhất thị trường khi so với những BVSC (150 tỷ đồng), ACBS (250 tỷ đồng), chứng khoán Sacombank (300 tỷ). Tuy nhiên với thành công đã đạt được cùng SSI, bà Hương vẫn tự tin đặt ra những dự án hoành tráng với IPA và VNDIRECT.

Nhưng không giống những ‘ngày tháng ngọt ngào’ cùng SSI, cơn bão tài chính toàn cầu 2008 đã làm đảo lộn hoàn toàn những dự định đó. Khủng hoảng ảnh hưởng toàn cầu và IPA, VNDIRECT còn bị thiệt hại nặng nề hơn do những kế hoạch, mục tiêu hoành tráng mà đội ngũ lãnh đạo đã đặt ra. Nợ đến hạn phải trả, các khoản vay chưa thanh toán, nhân viên đình công bỏ việc, tin đồn lan tràn khắp nơi… Một bầu không khí u ám bao trùm khắp công ty, áp lực cực lớn dồn lên bà Phạm Minh Hương. Bà tâm sự: ‘Giai đoạn đó, mọi thứ tiêu cực đổ dồn vào cùng một lúc, có những lúc tôi chỉ mong bán được công ty với giá 1 đô la để có người gánh hết trách nhiệm cho mình’.

Trong tình thế tồi tệ nhất, ban lãnh đạo VNDIRECT đã tìm thấy cơ hội của mình. Đó không gì khác là ‘Ngồi lại, đặt mục tiêu phù hợp với năng lực công ty, không chạy đua tới vị trí số 1, 2 hay 3 nữa. Mục tiêu thiết thực nhất trong hiện tại là phải sống và tồn tại được’

Khủng hoảng năm 2008 đã giúp VNDIRECT trở nên thực dụng hơn, công ty giảm bớt những mục tiêu quá xa vời, tập trung vào xây dựng hệ thống và thay đổi chiến lược kinh doanh cho phù hợp với thời đại hơn. Đó chính là tiền đề cho những bước chuyển mình đột phá sau này.

Chỉ hai năm sau đó, vốn điều lệ VNDIRECT tăng từ 50 tỷ đồng lên 1000 tỷ đồng vào tháng 8/2020. Năm 2010 cũng là năm đánh dấu thị phần môi giới của công ty đứng thứ bảy tại Sở giao dịch chứng khoán TP HCM và đứng thứ 2 tại Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội. Năm 2022, vốn điều lệ của công ty đạt hơn 4.300 tỷ đồng, là một trong những công ty chứng khoán lớn nhất tại Việt Nam.

Năm 2010, bà Hương rút lui khỏi chức vụ CEO, chỉ tập trung vào việc định hướng và nghiên cứu những vấn đề mang tính chiến lược của VNDIRECT. Bà nhường sân lại cho những người trẻ vì bà tin rằng ‘chứng khoán giờ là thời của họ’.

VNDIRECT của bà Hương hiện tại đang kinh doanh ra sao?

VNDIRECT (mã VND) là công ty chứng khoán có 16 năm hoạt động tại thị trường tài chính Việt Nam, cung cấp các sản phẩm và dịch vụ đầu tư tài chính.

Từ quý 4/2023, VNDiret thay đổi mô hình công ty từ có công ty con sang không có công ty con và đơn vị kế toán trực thuộc. Vì vậy, doanh nghiệp chỉ công bố báo cáo tài chính riêng.

Theo báo cáo tài chính, trong quý 4/2023, doanh thu hoạt động của VND đạt 1.932 tỷ đồng, giảm nhẹ 2% so với cùng kỳ 2022. Trong đó, lãi từ các tài sản tài chính ghi nhận thông qua lãi/lỗ (FVTPL) của VND giảm 9% so với cùng kỳ 2022, đạt 1.147 tỷ đồng.

Sự sụt giảm chủ yếu đến từ cổ tức, lãi phát sinh từ FVTPL giảm từ gần 397 tỷ xuống còn hơn 87 tỷ đồng. Ngược lại, lãi bán FVTPL tăng gần 40% so với cùng kỳ 2022 lên gần 655 tỷ đồng, chủ yếu nhờ bán trái phiếu và chứng khoán chưa niêm yết.

Lãi từ các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (HTM) đạt 137 tỷ đồng, tăng hơn gấp đôi cùng kỳ 2022. Hoạt động cho vay lại không mấy khởi sắc với lãi từ cho vay và phải thu giảm 19% xuống mức 273 tỷ đồng. Hoạt động môi giới mang về 217 tỷ đồng, tăng nhẹ 5%.

Điểm mấu chốt giúp lợi nhuận công ty tăng vọt là lỗ từ FVTPL giảm đến gần 70% so với cùng kỳ 2022, xuống còn 347 tỷ đồng. Sự sụt giảm chủ yếu đến từ lỗ bán trái phiếu và chứng khoán chưa niêm yết giảm mạnh, từ hơn 804 tỷ đồng quý 4/2022 xuống còn gần 350 tỷ đồng. Như vậy, VNDirect lãi thuần từ tự doanh 800 tỷ đồng, gấp 6,5 lần cùng kỳ năm trước.

Lũy kế cả năm 2023, VNDirect ghi nhận doanh thu hoạt động đạt 6.562 tỷ đồng, giảm 6% so với 2022. Lợi nhuận trước thuế tăng 44% lên mức 2.482 tỷ đồng. Lãi ròng đạt 2.018 tỷ đồng, tăng 48% so với cùng kỳ.

Thời điểm cuối năm 2023, tổng tài sản của VNDirect đạt hơn 41.700 tỷ đồng, tăng 7% so với đầu năm. Trong đó, danh mục tự doanh của có giá gốc hơn 16.600 tỷ đồng, giảm 2.000 tỷ so với cuối quý 3. Sự sụt giảm chủ yếu đến từ khoản trái phiếu chưa niêm yết (1.880 tỷ đồng) và chứng chỉ tiền gửi (1.065 tỷ đồng). Ngược lại, giá trị cổ phiếu và chứng chỉ quỹ chưa niêm yết lại tăng gần 500 tỷ so với cuối quý 3, lên hơn 1.100 tỷ đồng.

Trong danh mục cổ phiếu niêm yết, VNDirect đang nắm giữ giá trị lớn nhất VPB (giá gốc 455 tỷ đồng), HSG (326 tỷ đồng), ACB (63 tỷ đồng). Đáng chú ý, khoản đầu tư vào Bảo hiểm Bưu điện (PTI) đã không còn trong danh mục. Trước đó, vào đầu tháng 12/2023, VNDirect mua thêm gần 2,9 triệu cổ phiếu PTI để nâng tỷ lệ sở hữu lên 20% qua đó đưa Bảo hiểm Bưu điện trở thành công ty liên kết.