Trí tuệ nhân tạo (AI) đã có sự phát triển nhanh trong những năm gần đây, góp phần quan trọng tạo bước đột phá về năng lực sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy sự phát triển của nhiều thành phần kinh tế và nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội. Việc xây dựng cơ sở pháp lý vững chắc cho sự phát triển và ứng dụng AI tại Việt Nam là rất cấp thiết và đặc biệt quan trọng với kế hoạch dự kiến trình Dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo tới Quốc hội để cho ý kiến vào Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025).
Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Trần Văn Khải - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nhấn mạnh, trí tuệ nhân tạo (AI) được xác định là một trong những công nghệ ưu tiên quốc gia, đóng vai trò then chốt trong chuyển đổi số, phát triển kinh tế tri thức và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh của AI cũng đặt ra nhiều thách thức về pháp lý, đạo đức, trách nhiệm và an toàn, đòi hỏi phải có hành lang pháp lý phù hợp, vừa quản lý chặt chẽ, vừa khuyến khích, thúc đẩy phát triển, đổi mới sáng tạo.
“Việc kịp thời xây dựng và trình Quốc hội thông qua Luật Trí tuệ nhân tạo ngay tại kỳ họp tới là rất ý nghĩa và cấp thiết” – ông Khải nhấn mạnh.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội cho biết thêm, đây là một trong những đạo luật đầu tiên của Việt Nam trong lĩnh vực AI, tạo nền tảng pháp lý cho nghiên cứu, phát triển, ứng dụng và quản trị AI một cách an toàn, có trách nhiệm và nhân văn. Dự thảo luật được xây dựng theo hướng tìm điểm cân bằng hợp lý giữa quản lý và khuyến khích phát triển, bảo đảm minh bạch, khả thi và tiệm cận chuẩn mực quốc tế.
Theo ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng Ban Pháp chế VCCI, việc Quốc hội và Chính phủ chủ động xây dựng Luật Trí tuệ nhân tạo là bước đi thể hiện tư duy kiến tạo thể chế, đón bắt xu thế công nghệ và mở rộng không gian đổi mới sáng tạo.
Ông Tuấn cho rằng, dự thảo luật dù được soạn thảo trong thời gian ngắn nhưng đã tiếp cận nhiều chuẩn mực quốc tế như: Quản lý dựa trên rủi ro, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox), quy định về đạo đức và quyền con người trong AI, minh bạch và gắn nhãn nội dung do AI tạo ra.
Đại diện VCCI đề nghị, dự thảo Luật cần bảo đảm tính linh hoạt của khung pháp lý, giảm tối đa rào cản hành chính cho doanh nghiệp; đồng thời, cần có cơ chế, chính sách đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng dữ liệu, xác định rõ trách nhiệm pháp lý trong chuỗi giá trị AI, tạo nền tảng pháp lý để Việt Nam vươn lên thành trung tâm đổi mới sáng tạo trong khu vực.
Ở góc độ chuyên môn, bà Trần Vũ Hà Minh - Cố vấn Trưởng về trí tuệ nhân tạo có trách nhiệm của FPT Software cho rằng, Khoản 1 Điều 13 dự thảo quy định nhà cung cấp, bên nhập khẩu có trách nhiệm tự đánh giá, tự phân loại theo tiêu chí do Chính phủ ban hành; lập và lưu giữ hồ sơ kỹ thuật; chịu trách nhiệm về kết quả tự phân loại.
Theo bà Minh, quy định này có nguy cơ gia tăng đáng kể gánh nặng tuân thủ, đặc biệt với các đơn vị cung cấp, nội địa hóa nhiều hệ thống AI và mô hình trên phạm vi toàn cầu vì 4 lý do: Thứ nhất, quy định hiện tại chưa đề cập rõ nghĩa vụ của nhà phát triển hệ thống trí tuệ nhân tạo, trong khi đây là chủ thể quan trọng cần chịu trách nhiệm xuyên suốt vòng đời sản phẩm.
Thứ hai, không đặt ra giới hạn hay cơ chế kiểm soát việc nhập khẩu hệ thống trí tuệ nhân tạo vào Việt Nam, dễ dẫn đến rủi ro đối với thị trường nội địa. Thứ ba, việc xác định hệ thống có rủi ro cao lại được giao cho nhà cung cấp và bên nhập khẩu tự thực hiện trước khi đánh giá theo tiêu chí Chính phủ ban hành, tiềm ẩn sự thiếu nhất quán. Thứ tư, khái niệm “tự đánh giá, tự phân loại” và “hồ sơ kỹ thuật” chưa có định nghĩa cụ thể, dẫn đến khó khăn trong việc thực thi và giám sát.
Bà Minh khuyến nghị, Việt Nam hiện đang trong giai đoạn khởi đầu xây dựng và ứng dụng AI. Vì vậy, đây là cơ hội rất lớn để thiết kế hệ thống AI theo các tiêu chuẩn cao về quản trị và tuân thủ ngay từ đầu. Cần có hướng dẫn chuyển đổi số và chuyển đổi số theo đúng tiêu chuẩn, có trách nhiệm từ giai đoạn đầu triển khai. Cụ thể, khi doanh nghiệp mới bước vào AI, họ rất thường bắt đầu bằng chatbot hoặc các công cụ tương tác thông minh. Từ đây, Nhà nước nên sớm ban hành hướng dẫn cách triển khai chatbot hoặc các công cụ AI cơ bản sao cho tuân thủ các yêu cầu như minh bạch, bảo vệ dữ liệu, trách nhiệm giải trình.
Với các dự án rủi ro cao hoặc trọng điểm, cần có các chủ trương, quy định hoặc tiêu chuẩn chi tiết để doanh nghiệp yên tâm thực hiện mà không lo vướng rào cản pháp lý hay kỹ thuật. Nhà nước cần tiên phong trong việc ban hành các hướng dẫn thực thi (guideline), thiết lập sandbox thử nghiệm cho một số dự án cụ thể, kèm theo những bước đi thực tế như cử các chuyên gia quản trị AI/AI trách nhiệm đến hỗ trợ doanh nghiệp; đưa ra các guideline, framework, mẫu cụ thể để doanh nghiệp có thể làm theo dễ dàng hơn.
Trên hết vẫn là việc đào tạo - nâng cao nhận thức từ cấp cơ sở đến lãnh đạo cấp cao về khái niệm đạo đức AI, rủi ro AI, sử dụng AI đúng chuẩn; phổ cập kiến thức cho cộng đồng doanh nghiệp vừa và nhỏ; tổ chức các khoá đào tạo chuyên sâu cho các quản lý cấp cao, kỹ sư dữ liệu, chuyên gia pháp lý công nghệ...
Mai Phương
Link nội dung: https://nhaquanly.vn/gop-y-hoan-thien-du-thao-luat-tri-tue-nhan-tao-ai-a17460.html