Xây dựng một thị trường tiêu dùng thông minh, bền vững và có trách nhiệm

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang trên đà phục hồi và tăng trưởng, thị trường tiêu dùng tiếp tục chứng tỏ vai trò là động lực quan trọng của phát triển. 6 tháng đầu năm 2025, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng đã tăng trên 9% so với cùng kỳ, trong khi GDP đạt mức tăng trưởng ấn tượng 7,52%. 

Sức mua trong xã hội được duy trì tích cực, các lĩnh vực dịch vụ du lịch, lưu trú, ăn uống phục hồi mạnh mẽ, còn thương mại điện tử và thanh toán không dùng tiền mặt tiếp tục bứt phá. Những con số này cho thấy tiềm năng lớn của thị trường Việt Nam, đồng thời phản ánh sự thay đổi nhanh chóng trong hành vi của người tiêu dùng, đặc biệt ở nhóm thế hệ trẻ, gắn liền với nhu cầu về sản phẩm xanh, minh bạch và bền vững.

Tuy nhiên, cơ hội luôn song hành với thách thức. Doanh nghiệp Việt Nam hiện nay không chỉ đối diện với áp lực cạnh tranh gay gắt trên thị trường nội địa mà còn phải đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe từ quốc tế về tiêu chuẩn chất lượng, quy trình xanh và năng lực đổi mới sáng tạo. Bối cảnh này càng đặt ra tính cấp thiết khi Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị đã xác định chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo và phát triển khoa học công nghệ là một trong những đột phá chiến lược, trong đó lĩnh vực thương mại và tiêu dùng đóng vai trò đặc biệt quan trọng.

Phát biểu tại Diễn đàn, TS. Võ Trí Thành – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh (BCSI) đã đưa ra nhiều nhận định quan trọng về thực trạng và xu hướng tiêu dùng ở Việt Nam trong giai đoạn hậu đại dịch. Ông cho rằng có 3 điểm then chốt cần đặc biệt lưu ý. 

Trước hết, dù nền kinh tế ghi nhận mức phục hồi mạnh mẽ với GDP năm 2024 đạt 7,09% và mục tiêu 2025 hướng tới trên 8%, tâm lý tiêu dùng trong xã hội vẫn còn dè dặt. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng tăng 7,2% nghe có vẻ tích cực, nhưng con số này chưa thực sự tương xứng với tiềm năng cũng như tốc độ tăng trưởng chung của nền kinh tế. Nguyên nhân chủ yếu, theo ông, xuất phát từ vấn đề niềm tin: sau những tác động nặng nề của đại dịch COVID-19, người dân vẫn còn thận trọng, ưu tiên các khoản chi thiết yếu và cân nhắc kỹ lưỡng trước những quyết định mua sắm lớn.

Thứ hai là sự gia tăng xu hướng tiết kiệm và phòng thủ về tài chính. Mặc dù lãi suất huy động đang ở mức thấp, người dân vẫn tiếp tục gửi tiết kiệm với tỷ trọng lớn, phản ánh tâm lý bảo toàn tài sản và dự phòng rủi ro. Khái niệm “tiền phòng thủ” trở nên rõ nét hơn bao giờ hết trong bối cảnh hậu khủng hoảng.

Thứ ba, tiêu dùng ở Việt Nam đang cho thấy sự chuyển dịch về giá trị và phong cách sống. Đối với nhiều người, đặc biệt là thế hệ trẻ, tiêu dùng không chỉ phản ánh khả năng tài chính mà còn gắn liền với thái độ và định hướng sống. Xu hướng lựa chọn sản phẩm gắn với tiêu chí “xanh, sạch, an toàn” ngày càng phổ biến, thể hiện khát vọng về một lối sống bền vững và có trách nhiệm hơn.

“Tiêu dùng xanh không còn là khái niệm xa vời mà đang trở thành chuẩn mực của thị trường toàn cầu. Những hiệp định thương mại hay cam kết quốc tế về phát thải và phát triển bền vững đã buộc doanh nghiệp Việt Nam phải nhanh chóng thích ứng nếu không muốn bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu. Ngay trong thị trường nội địa, sự nổi lên của thế hệ người tiêu dùng trẻ, đặc biệt là Gen Z, cũng đã đặt ra những yêu cầu ngày càng cao đối với sự minh bạch về thông tin, trách nhiệm xã hội và tác động môi trường của sản phẩm” - TS. Võ Trí Thành cho hay.

Tại Diễn đàn, các chuyên gia nhận định, doanh nghiệp nhỏ và vừa còn gặp khó trong tiếp cận vốn, đối mặt áp lực từ thương hiệu quốc tế. Vì vậy, vai trò của Nhà nước trong kích cầu, như giảm thuế VAT, chương trình khuyến mại quốc gia, là rất cần thiết. Trong bối cảnh hội nhập, doanh nghiệp phải vừa giữ thị phần trong nước, vừa đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế về chất lượng, sản xuất xanh, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo - những trụ cột chiến lược để xây dựng một thị trường tiêu dùng thông minh, bền vững và có trách nhiệm.

Các chuyên gia đã chỉ ra rằng chìa khóa để doanh nghiệp thích ứng nằm ở sự đổi mới sáng tạo và hợp tác. Doanh nghiệp Việt Nam cần đẩy mạnh hơn vào việc nghiên cứu, phát triển những sản phẩm thân thiện với môi trường, đồng thời tận dụng thế mạnh từ nguồn tài nguyên bản địa. Đồng thời, việc minh bạch thông tin về quy trình sản xuất, công khai trách nhiệm xã hội và đảm bảo chất lượng không chỉ giúp xây dựng lòng tin với người tiêu dùng mà còn là yếu tố để doanh nghiệp hội nhập sâu rộng vào thị trường quốc tế.

Bà Vũ Kim Hạnh - Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam chất lượng cao khẳng định: “Chất lượng sản phẩm là yếu tố sống còn để sản phẩm của các doanh nghiệp tồn tại, phát triển, chiếm lĩnh thị trường. Bên cạnh yếu tố chất lượng sản phẩm thì các yếu tố sản xuất tái chế và tuần hoàn, thân thiện với môi trường, sản xuất xanh, thân thiện với môi trường, có trách nhiệm xã hội hiện đang là một xu thế tiêu dùng của thế giới và Việt Nam”.