Quản lý thuế hộ kinh doanh qua hoá đơn điện tử: Giải pháp thay thế thuế khoán, tăng tính minh bạch

Theo thống kê từ Cục Thống kê (Bộ Tài chính), tính đến cuối năm 2024, cả nước có khoảng 3,6 triệu hộ kinh doanh đang được quản lý thuế, với số thu nộp vào ngân sách đạt 25.953 tỷ đồng. Trong khi đó, khu vực kinh tế tư nhân – bao gồm cả doanh nghiệp và hộ kinh doanh – đóng góp khoảng 51% GDP và trên 30% thu ngân sách nhà nước.

Dù đóng vai trò lớn trong nền kinh tế, phần lớn hộ kinh doanh hiện vẫn hoạt động theo mô hình nhỏ lẻ, áp dụng cơ chế quản lý đơn giản. Việc chuyển đổi từ hộ kinh doanh sang mô hình doanh nghiệp có lợi cho việc minh bạch hóa hoạt động kinh doanh và thuận lợi trong việc tiếp cận vốn, mở rộng quy mô. Tuy nhiên, tỷ lệ hộ kinh doanh thực hiện chuyển đổi còn thấp.

Một trong những nguyên nhân chính là việc hộ kinh doanh đã quen với thủ tục hành chính đơn giản, cơ chế thuế khoán, không yêu cầu báo cáo tài chính định kỳ hoặc kiểm toán. Việc áp dụng hóa đơn điện tử có kết nối trực tiếp với cơ quan thuế được kỳ vọng sẽ giúp điều chỉnh lại phương thức quản lý thuế, làm rõ doanh thu thực tế và nâng cao tính công bằng trong nghĩa vụ nộp thuế.

Hóa đơn điện tử từ máy tính tiền là loại hóa đơn được lập tại điểm bán hàng thông qua hệ thống máy tính tiền, có khả năng kết nối và truyền dữ liệu trực tiếp tới hệ thống quản lý của cơ quan thuế. Nhờ đó, cơ quan thuế có thể kiểm soát được doanh thu theo thời gian thực, tránh tình trạng khai báo không trung thực.

Sự xuất hiện gần đây của hiện tượng một số hộ kinh doanh từ chối thanh toán qua chuyển khoản, ưu tiên nhận tiền mặt, có thể được xem là phản ứng trước việc siết chặt quản lý doanh thu thông qua hệ thống hóa đơn điện tử. Việc sử dụng các hình thức thanh toán không qua ngân hàng làm hạn chế khả năng giám sát doanh thu, từ đó ảnh hưởng đến hiệu quả thu thuế.

Theo các chuyên gia, việc áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền sẽ tạo tiền đề để thúc đẩy quá trình chuyển đổi từ hộ kinh doanh sang doanh nghiệp – hướng đến một mô hình kinh doanh bài bản, minh bạch và phù hợp hơn với yêu cầu phát triển kinh tế trong dài hạn.

Trong bài viết “Phát triển kinh tế tư nhân – Đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng”, Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định vai trò trung tâm của khu vực kinh tế tư nhân trong chiến lược phát triển đất nước đến năm 2045. Để đạt được mục tiêu đó, việc hiện đại hóa công tác quản lý thuế và khuyến khích các mô hình kinh doanh hoạt động minh bạch là bước đi cần thiết.

Việc triển khai Nghị định 70/2025/NĐ-CP không chỉ góp phần tăng thu ngân sách mà còn giúp thiết lập cơ sở dữ liệu kinh doanh chính xác, phục vụ hiệu quả cho công tác quản lý nhà nước. Trong dài hạn, đây là điều kiện thuận lợi để hộ kinh doanh tiếp cận các chính sách hỗ trợ, tín dụng, và mở rộng quy mô hoạt động.