Hình tượng Rồng trong mỹ học phương Đông

Mới đây, Bảo tàng Hà Nội phối hợp với Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật tổ chức tọa đàm “Hình tượng Rồng trong mỹ học phương Đông”. 

Chương trình có sự tham gia của các diễn giả: TS Trần Hậu Yên Thế - Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội; TS. Ngô Viết Hoàn - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội; PGS. TS Lê Thời Tân - Trường Đại học Thủ đô Hà Nội.

Theo các chuyên gia, rồng là một biểu tượng văn hóa, là sản phẩm tinh thần hình thành trong quá trình con người nhận thức về thế giới tự nhiên - xã hội. Ở phương Đông, trong lịch sử phát triển của các dân tộc, hình tượng rồng được gắn với các ý nghĩa phù hợp với tính chất thời đại như: biểu tượng của nguồn gốc dân tộc, vương quyền, sức mạnh siêu nhiên, sự may mắn, thịnh vượng.

Tại buổi toạ đàm, các diễn giả đã làm rõ hơn hình tượng rồng và ảnh hưởng của rồng trong đời sống văn hóa Việt. Đồng thời giới thiệu hình tượng rồng Việt qua các câu chuyện, qua các mảng trang trí kiến trúc tôn giáo, tín ngưỡng, họa tiết hoa văn, đồ dùng sinh hoạt.

Theo TS. Ngô Viết Hoàn - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, có một sự khác biệt trong xu hướng thẩm mỹ Đông – Tây. Nếu văn hóa truyền thống phương Tây kiên trì nguyên tắc lấy tính “chân thực” làm thước đo cho cái đẹp thì văn hóa truyền thống phương Đông nhất là các quốc gia chịu ảnh hưởng của Nho giáo luôn kiên trì với nguyên tắc “lấy thiện làm đẹp”. Vậy nên, hình tượng rồng trong mỹ học phương Đông và phương Tây cũng có điểm khác biệt, thể hiện những giá trị và niềm tin của từng nền văn hoá khác nhau.

Rồng phương Tây có nguồn gốc từ văn hóa dân gian châu Âu, được miêu tả là “những sinh vật độc ác”, thường đại diện cho sự xấu xa, thường xuyên xuất hiện với quỷ Satan, xuất phát từ giáo lý của Cơ đốc giáo. Trong khi đó, ở phương Đông, rồng bắt nguồn từ văn hóa dân gian và tôn giáo cổ xưa của Trung Quốc, hình tượng Rồng được gắn với các ý nghĩa phù hợp với tính chất thời đại như: biểu tượng của nguồn gốc dân tộc, vương quyền, sức mạnh siêu nhiên, sự may mắn, thịnh vượng.

Tại Việt Nam, hình tượng rồng đã trở nên thân thuộc trong cuộc sống của người dân, người ta dễ dàng nhận ra hình ảnh rồng trong không gian đình, chùa, miếu, lăng và trong các tác phẩm nghệ thuật. Rồng đã hoàn thành xuất sắc vai trò của mình khi thể hiện được những tâm tư, tình cảm, khát vọng, ước mơ của nhân dân, song hành một cách mạnh mẽ trong dòng chảy lịch sử dân tộc.

Trong tâm thức của người Việt, rồng còn là cội nguồn của dân tộc với truyền thuyết “con rồng, cháu tiên”. Trong tư duy nông nghiệp, rồng là thần mưa giúp cho mùa màng bội thu. Rồng là một biểu tượng vô cùng thiêng liêng. Chίnh vì vậy, hình tượng rồng được sử dụng nhiều trong kiến trúc cung đὶnh, đὶnh chùa, trang phục vua chúa và ở mỗi triều đại cũng cό khác biệt.