Bàn chân lạnh, khám phát hiện thiếu máu nuôi suýt hoại tử

Ông Ngô Phong (77 tuổi, ngụ Củ Chi TP.HCM) có tiền sử đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu. Trước nhập viện một tháng, ông thường đau cách hồi khi đi bộ khoảng 10 mét. Toàn bộ vùng cẳng chân, bàn chân lạnh kèm theo cảm giác mệt mỏi, ăn uống kém.

Thăm khám tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, chỉ số ABI (tỷ số giữa huyết áp động mạch cổ chân và huyết áp động mạch cánh tay) giảm 50% so với người bình thường chỉ còn 0.6 ở chân phải và 0.5 ở chân trái (ABI người không hẹp mạch máu bằng 1), chứng tỏ hai chân thiếu máu rất nặng. Hình ảnh siêu âm và chụp CT ghi nhận tình trạng hẹp nặng, gần như tắc hoàn toàn động mạch đùi nông đoạn dài (10 – 15cm) ở cả hai bên.

TS.BS Nguyễn Anh Dũng, Trưởng khoa Phẫu thuật Tim mạch – Lồng ngực, Trung tâm Tim mạch BVĐK Tâm Anh TP.HCM cho biết, có hai phương pháp phổ biến trong điều trị tắc động mạch chi dưới, bao gồm nong mạch đặt stent và phẫu thuật bắc cầu. Tuy nhiên, bệnh nhân lớn tuổi, mạch máu bị xơ vữa nặng đến mức đông cứng, không thể tiến hành đưa ống thông vào đặt stent. Do đó, các bác sĩ quyết định phẫu thuật bắc cầu động mạch đùi khoeo tái thông dòng máu nuôi chân cho bệnh nhân.

Theo đó, bác sĩ thực hiện kỹ thuật phá van tĩnh mạch để làm cầu nối khai thông dòng máu nuôi chân cho ông Phong. Đây là phương pháp hiện đại được ưu tiên áp dụng trong phẫu thuật bắc cầu động mạch đùi. Bác sĩ không cần lấy mạch máu rời từ nơi khác mà sử dụng chính tĩnh mạch hiển tại chỗ (tĩnh mạch có van một chiều để đưa máu từ bàn chân trở ngược về tim) để làm cầu nối. Để sử dụng tĩnh mạch này, bác sĩ phải dùng dụng cụ phá van, giúp van chuyển hướng theo chiều từ trên xuống dưới bàn chân.

Sau khi khâu miệng nối đầu trên (đầu gần) tĩnh mạch hiển vào động mạch đùi, nối thay vì đưa máu từ dưới lên, van sẽ dẫn máu từ trên xuống, đảm bảo cung cấp đủ máu nuôi cho chân. Ưu điểm của kỹ thuật này là giúp đơn giản hóa quá trình phẫu thuật (vì giảm bớt được khâu phẫu thuật lấy mạch máu nơi khác), đồng thời cho hiệu quả cao hơn (mạch máu ít có nguy cơ tắc hẹp sau mổ).

Sau khi phá van, bác sĩ nối đầu trên tĩnh mạch vào động mạch đùi trên, đầu dưới vào động mạch khoeo (sau chỗ tắc của động mạch đùi). “Chiếc cầu” được tạo ra sẽ thay thế động mạch đùi bị tắc, đảm nhận nhiệm vụ đưa máu đến chi trái, phòng tránh nguy cơ chân bị hoại tử do thiếu máu thời gian dài.

Để thực hiện thành công kỹ thuật này phòng mổ cần trang bị dụng cụ phá van và máy móc hiện đại để kịp thời xử lý trong trường hợp xảy ra rủi ro lúc mổ. Đồng thời, phẫu thuật viên thao tác phá van chuẩn xác, tránh làm hỏng van gây suy van tĩnh mạch dẫn đến phù chân, loét chân khó lành.

Sau ca phẫu thuật, ông Phong đã có thể tập đi những bước nhẹ nhàng. Vết mổ lành nhanh, mạch ở bàn chân đã bắt được, chân ấm lên, hồng hào. Ông được hướng dẫn tập vật lý trị liệu để nhanh hồi phục.

Tắc động mạch chi dưới là tình trạng động mạch chân bị hẹp hoặc tắc hoàn toàn, ngăn dòng máu đến nuôi chi dưới khiến vùng này bị thiếu máu trầm trọng. Nếu chân bị thiếu máu trong thời gian dài, mô sẽ bắt đầu chết (hoại tử). Bệnh nhân cần được can thiệp điều trị sớm để tái thông dòng máu nuôi chân, tránh nguy cơ cắt chân.

Nguyên nhân chủ yếu gây tắc động mạch chi dưới xuất phát từ các bệnh lý tim mạch như rối loạn mỡ máu, nhồi máu cơ tim, bệnh van tim, phình tắc động mạch… Để phòng bệnh, mỗi người cần hạn chế thực phẩm chứa nhiều chất béo xấu, tập thể dục thường xuyên, tránh thừa cân béo phì, không hút thuốc lá, không lạm dụng rượu bia, kiểm soát mỡ máu… Đối với những người có các yếu tố nguy cơ như xơ vữa động mạch, đái tháo đường, tăng huyết áp…, cần kiểm tra bàn chân thường xuyên phát hiện vết thương, vết loét, phồng rộp, thay đổi màu sắc… để thăm khám và can thiệp kịp thời, tránh nguy cơ hoại tử phải cắt chân.